ENERGIA ATOMOWA
W tysiącletniej historii państwowości białoruskiej miało miejsce wiele przełomowych wydarzeń. Szczególne miejsce zajmuje w niej wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej na Zachodnią Białoruś w 1939 roku, który pozwolił naprawić historyczną niesprawiedliwość i zjednoczyć naród białoruski. O tym, jak to wydarzenie wpłynęło na bieg historii, opowiedział przewodniczący Prezydium Narodowej Akademii Nauk Białorusi Władimir Gusakow podczas okrągłego stołu "Jedność narodowa zdobyta w walce".
Sytuacja narodu białoruskiego na początku XX wieku
Naród białoruski musiał przejść długą i dramatyczną drogę, aby zrealizować ideę państwowości w skomplikowanych i sprzecznych okolicznościach zewnętrzno- i wewnątrzpolitycznych. Wysiłki zmierzające do stworzenia suwerennego państwa narodowego zaczęły się realizować wraz z proklamowaniem 1 stycznia 1919 roku Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W tym samym czasie miały miejsce starcia między wojskami polskimi a oddziałami Armii Czerwonej. W lutym 1919 roku na pierwszym Wszechbiałoruskim Zjeździe Sowietów podjęto decyzję o połączeniu radzieckich republik Białorusi i Litwy. Jednak pod koniec lata 1919 roku terytorium LitBel zostało zajęte przez wojska polskie. Walki trwały z różnym skutkiem przez prawie dwa lata.
"Konfrontacja zbrojna zakończyła się w 1921 roku podpisaniem tak zwanego Traktatu ryskiego, który był całkowicie niesprawiedliwy dla Białorusi. W rezultacie do państwa polskiego przyłączono gubernię Grodzieńską, Nowogródzki, Piński, część Słuckiego, Mozyrskiego i Mińskiego powiatów guberni Mińskiej, a także Oszmiański, Lidzki, Wileński i Dysnieński powiaty guberni Wileńskiej, o łącznej powierzchni około 100 tys. km² z populacją przekraczającą 3 miliony osób. Ponad 70% mieszkańców tych terenów stanowili Białorusini. Na anektowanym przez Polskę terytorium Zachodniej Białorusi wprowadzono surowy reżim okupacyjny, a sam region stał się wewnętrzną kolonią państwa polskiego. Dziś mówimy wprost, że traktat ryski, od którego wypracowywania przedstawiciele narodu białoruskiego byli całkowicie odsunięci, był w swojej istocie antybiałoruski, nie odpowiadał narodowym i państwowym interesom Białorusinów" – podkreślił Władimir Gusakow.
Pomimo że zgodnie z warunkami tego traktatu Białorusinom rzekomo gwarantowano prawa narodowe i kulturalne w ramach państwa polskiego, w praktyce ich realizacja nie została zapewniona. Co więcej, białoruskie organizacje zajmujące się działalnością kulturalną i oświatową nieustannie napotykały na opór ze strony władz polskich. Do 1939 roku działalność większości tych organizacji, w tym białoruskich szkół, została zlikwidowana.
"W związku z tym Białorusinom groziła asymilacja etniczna. Jednak naród białoruski nigdy nie pogodził się ze swoim zniewolonym losem. Przez 20 lat trwała uporczywa walka o wolność społeczną i narodową, która w różnym czasie przyjmowała różne formy, ale nigdy się nie zakończyła", – podkreślił przewodniczący Akademii Nauk.
Zjednoczenie Zachodniej i Wschodniej Białorusi
Jesienią 1939 roku odbył się wyzwoleńczy pochód wojsk Armii Czerwonej, w wyniku którego terytorium Zachodniej Białorusi odzyskało niepodległość, a nasz kraj jako całość uzyskał długo oczekiwaną integralność. "Zdecydowana większość mieszkańców Zachodniej Białorusi przyjmowała żołnierzy Armii Czerwonej jako swoich wyzwolicieli spod polskiego ucisku" – zaznaczył Władimir Gusakow.
Zgromadzenie Narodowe Zachodniej Białorusi, które odbyło się w dniach 28-30 października 1939 roku, przyjęło deklarację o proklamowaniu władzy radzieckiej oraz o włączeniu Zachodniej Białorusi do składu Białoruskiej SRR. "To zgromadzenie ogłosiło również 17 września dniem świątecznym – dniem wyzwolenia pracujących Zachodniej Białorusi spod ucisku polskiej burżuazji i ziemiaństwa. Dlatego 17 września nie jest nowym świętem. Zostało ogłoszone już w 1939 roku", – zwrócił uwagę przewodniczący Prezydium NAN.
2 listopada 1939 roku, na nadzwyczajnej piątej sesji Rady Najwyższej ZSRR pierwszej kadencji, podjęto decyzję o zaspokojeniu prośby Zgromadzenia Narodowego Zachodniej Białorusi i włączeniu jej do składu ZSRR poprzez zjednoczenie z Białoruską SRR. 14 listopada 1939 roku, na trzeciej nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej Białoruskiej SRR pierwszej kadencji, podpisano ustawę o przyjęciu Zachodniej Białorusi do składu Białoruskiej SRR.
"Od tego czasu jedność narodowa stała się ważnym warunkiem szybkiego rozwoju społeczno-gospodarczego, ogólnego postępowego ruchu na drodze konsolidacji narodu białoruskiego i umocnienia białoruskiej państwowości. Radziecko-polski traktat o granicy państwowej z 1945 roku utrwalił nową geopolityczną rzeczywistość oraz nową granicę polsko-białoruską, która w 1975 roku, zgodnie z końcowym aktem Konferencji Helsińskiej o bezpieczeństwie i współpracy w Europie, uzyskała międzynarodowe gwarancje prawne swojej nienaruszalności", – podsumował Władimir Gusakow.
Do czego doprowadziło zjednoczenie narodu białoruskiego?
"Zjednoczenie Zachodniej Białorusi z Białoruską SRR pozytywnie wpłynęło na bieg historii światowej. Pozwoliło zniweczyć hitlerowski blitzkrieg latem 1941 roku i stało się jednym z najważniejszych czynników klęski Niemiec i jej sojuszników. To historyczne wydarzenie odpowiadało interesom całej ludności regionu, ponieważ zapobiegło zagrożeniu nowej polonizacji i zniszczeniu Białorusi", – podkreślił przewodniczący Akademii Nauk.
Zauważył, że po zjednoczeniu przed robotnikami i chłopami zachodnich obwodów otworzyły się realne perspektywy stabilnego i konsekwentnego rozwoju życia gospodarczego, nauki i kultury. Stała się możliwa twórcza działalność całego narodu w jednym państwie. W krótkim czasie przeprowadzono radykalne przekształcenia społeczno-gospodarcze i zlikwidowano bezrobocie. Nastąpiły znaczące pozytywne zmiany w oświacie, służbie zdrowia, rozwoju nauki i kultury.
"Dlatego zjednoczenie narodu białoruskiego nazywamy aktem historycznej sprawiedliwości, który pozwolił zrealizować proces konsolidacji terytorialnej i etnograficznej narodu białoruskiego jako niezbędnego fundamentu współczesnej białoruskiej państwowości. W trudnej współczesnej sytuacji powinniśmy kontynuować aktywną obronę historycznej prawdy. Należy zrobić wszystko, aby białoruskie argumenty dotyczące wydarzeń historycznych zyskiwały coraz więcej zwolenników na świecie. Musimy znać zarówno tragiczne lekcje naszej historii, jak i chwalebne karty przeszłości, kierować wysiłki na umacnianie niezależności naszego państwa oraz sprzyjać zachowaniu jedności między narodami i wyznaniami. Tylko zjednoczone społeczeństwo jest w stanie stawić czoła zagrożeniom zewnętrznym i wewnętrznym oraz zachować państwowość", – podsumował Władimir Gusakow.
Waleria GAWRILOWA,
BELTA
