ENERGIA ATOMOWA
22 czerwca, Mińsk /Kor. BELTA/. Na Białorusi dzisiaj obchodzą żałobną datę - Dzień pamięci narodowej ofiar Wielkiej Wojny Ojczyźnianej i ludobójstwa narodu białoruskiego. W kraju wspominają tych, którzy za cenę swojego życia wypełnili obowiązek obrony Ojczyzny, wszystkich kto zginął z rąk faszystów oraz zmarł na tyłach z głodu i niedostatku.
Dekretem Prezydenta Republiki Białorusi Aleksandra Łukaszenki nr 117 z dnia 23 marca 2022 roku nazwa daty pamięci została zmieniona z „Dnia pamięci narodowej ofiar Wielkiej Wojny Ojczyźnianej - 22 czerwca” na „Dzień pamięci narodowej ofiar Wielkiej Wojny Ojczyźnianej i ludobójstwa narodu białoruskiego - 22 czerwca”. Dekret został przygotowany na podstawie ustawy z 5 stycznia 2022 roku „O ludobójstwie narodu białoruskiego”, zgodnie z którą fakty popełniania przez nazistowskich zbrodniarzy i ich pomocników, nacjonalistyczne formacje w latach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej i powojennego okresu okrucieństw mających na celu systematyczne fizyczne zniszczenie narodu białoruskiego są uznawane za ludobójstwo narodu białoruskiego.
Pierwsze dni wojny i ciężkie walki obronne na Białorusi
O świcie 22 czerwca 1941 roku faszystowskie Niemcy, zdradziecko łamiąc Traktat o nieagresji, rozpoczęły wojnę ze Związkiem Radzieckim. Rozpoczęto realizację planu „Barbarossa”, zgodnie z którym niemieckie kierownictwo wojskowe liczyło na przeprowadzenie wojny błyskawicznej i rozbicie ZSRR jednym ciosem.
Na terytorium Białorusi nacierała najpotężniejsza grupa wojsk niemieckich. Wrogie lotnictwo bombardowało węzły kolejowe, lotniska, a także Brześć, Grodno, Wołkowysk, Baranowicze i inne białoruskie miasta.
22 czerwca jako pierwsza ruch przy granicy radzieckiej zauważyła straż graniczna. Posterunki liniowe oddziałów granicznych o 4.00 zostały poddane silnemu ostrzałowi artyleryjskiemu oraz z moździerzy i karabinów maszynowych. Po pierwszych oszałamiających salwach, nieuniknionym chwilowym zamieszaniu, rozległy się głosy dowódców: „Posterunek, do broni!”
Pod osłoną artylerii niemiecko-faszystowskie wojska zaczęły przekraczać rzeki graniczne. Z zachodniego brzegu zaczęły odpływać łodzie, płoty z piechotą wroga, na wschodni brzeg zaczęły się wyłaniać pływające czołgi, które ruszyły na wschód, wychodząc na główne magistrale i drogi. Do niszczenia posterunków granicznych wydzielono specjalne oddziały strzelców z karabinami maszynowymi.
Już o 10.45 22 czerwca zastępca naczelnika Zachodniego okręgu granicznego kombrig Kurlykin meldował do sztabu: „Walki toczą się na całym froncie, prawie we wszystkich oddziałach zerwana jest łączność, straż graniczna walczy do końca”.
Wytrwałość straży granicznej, jej masowe bohaterstwo naruszyły plany niemieckiego dowództwa, które przeznaczyło na stłumienie posterunków granicznych 30 minut. Hitlerowcy zajęli Brześć i całkowicie otoczyli twierdzę, ale jej obrońcy stawili uparty opór najeźdźcom. Poszczególne grupy żołnierzy radzieckich walczyły w twierdzy do 20 lipca 1941 roku.
Silny opór napotkały wojska niemieckie również na południe od Brześcia, gdzie 22 czerwca 1941 roku radziecka 75 Dywizja Strzelców pod dowództwem generała Siemiona Iwanowicza Niedwigina wraz ze statkami Pińskiej flotylli wojskowej w rejonie Maloryty powstrzymała ofensywę niemieckiego 53 Korpusu Armijnego. Dzięki umiejętnym działaniom radzieckiej grupy wojsk na tym kierunku trzy niemieckie dywizje, w tym czołgowa, zostały zmuszone 23-27 czerwca do przejścia do taktyki prowadzenia walk obronnych.
W pierwszych dniach wojny wojska Frontu Zachodniego prowadziły ciężkie walki obronne na Białorusi, przeprowadzały kontrataki. Żołnierze Armii Czerwonej wykazali się niezrównaną odwagą i poświęceniem, co doprowadziło do całkowitego upadku planu wojny błyskawicznej.
W latach wojny na frontach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej walczyło ponad 1,3 mln Białorusinów i urodzonych na Białorusi. W czasie wojny oddziałami wojskowymi dowodziło 217 generałów i admirałów - Białorusinów. Nazwiska wielu naszych rodaków stały się legendarne, znali je na wszystkich frontach. W walkach pod Moskwą wyróżnili się Dowator, Liziukow, Syczenko i wielu innych. W jednej z bitew na Łuku Kurskim pilot Aleksander Gorowiec zestrzelił dziewięć samolotów wroga. Zinaida Tusnołobowa-Marczenko wyniosła z pola walki 128 rannych żołnierzy.
W wojnie Białoruś straciła co trzeciego mieszkańca - pamięć o nich będzie żyła wiecznie
Coraz bardziej oddala nas czas od wydarzeń Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, ale wyczyny poległych w bitwach, smutek z powodu milionów niewinnych ofiar oraz tragedia okupacji pozostają w umysłach ludzi starszego pokolenia, przechowywane w pamięci ich dzieci, wnuków i prawnuków.
Na Białorusi wiele zrobiono, aby zachować pamięć o poległych, i ta praca trwa. W 2016 roku podpisano dekret „O uwiecznieniu pamięci o poległych w obronie Ojczyzny i zachowaniu pamięci o ofiarach wojen”. W lutym 2021 roku uchwałą rządu zatwierdzono państwowy program „Uwiecznienie pamięci o poległych w obronie Ojczyzny” na lata 2021-2025.
Głównymi formami upamiętniania poległych w czasie wojen są ewidencja państwowa, urządzenie i utrzymanie grobów wojskowych, pochówków ofiar wojen, wprowadzanie danych do zautomatyzowanego banku danych „Księga Pamięci Republiki Białorusi”, tworzenie muzeów, kompleksów pamięci, instalowanie pomników i znaków pamiątkowych poświęconych najważniejszym wydarzeniom II wojny światowej, nadawanie imion poległych w obronie Ojczyzny obiektom geograficznym oraz organizacjom.
Na poziomie konstytucyjnym ustalono, że obowiązkiem obywateli Republiki Białorusi jest zachowanie historycznej pamięci o bohaterstwie narodu białoruskiego.
W Białorusi opracowano i przyjęto ustawy „O zapobieganiu rehabilitacji nazizmu” i „O ludobójstwie narodu białoruskiego”, które mają na celu zachowanie pamięci historycznej i powstrzymanie fałszowania wydarzeń historycznych. Prokuratura Generalna Białorusi prowadzi śledztwo w sprawie ludobójstwa narodu białoruskiego w latach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. W trakcie śledztwa ustalono nowe fakty. Lista wsi i osad, które podzieliły tragiczny los Chatyni, czyli tych, które zostały całkowicie spalone z mieszkańcami i nie odbudowały się po wojnie, została uzupełniona o nowe miejscowości. Obecnie jest ich co najmniej 288. Na terytorium Białorusi przeprowadzono około 180 operacji karnych, działało ponad 580 obozów śmierci. Wśród nich jest największy na całym zajętym terytorium radzieckim obóz śmierci „Trościeniec”, gdzie według najnowszych danych Prokuratury Generalnej Republiki Białorusi zginęło co najmniej 546 tysięcy osób. W latach okupacji hitlerowskiej od 1941 do 1944 roku na terytorium Białorusi wymordowano co najmniej 3 miliony cywilów i jeńców wojennych, porwano do niemieckiej niewoli pod groźbą śmierci ponad 380 tysięcy osób, z których wielu zginęło w wyniku nieznośnych warunków pracy, biedy i tortur.
Za okazane masowe bohaterstwo i odwagę w walce z agresorami stolicy Białorusi, miastu Mińsk, przyznano honorowy tytuł „Miasto-bohater”. Tytuł „Twierdza-bohater” otrzymała Twierdza Brzeska. Nagrody przyznano także innym miastom Białorusi. O ofiarach wojny i bohaterstwie ludu świadczą liczne obeliski, pomniki, kompleksy pamięci, Kopiec Chwały. Ważną instytucją naukową i kulturalną jest Białoruskie państwowe muzeum historii Wielkiej Wojny Ojczyźnianej.
W lutym 2024 roku głowa państwa Aleksander Łukaszenka podpisał dekret o ustanowieniu jubileuszowego medalu „80 lat wyzwolenia Białorusi od niemiecko-faszystowskich najeźdźców”. Medalem zostaną nagrodzeni weterani Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, byli więźniowie faszystowskich obozów, więzień, gett i innych miejsc przymusowego przetrzymywania utworzonych przez faszystów i ich sojuszników w latach II wojny światowej, cudzoziemcy i bezpaństwowcy, którzy mieszkają na stałe poza Białorusią i bezpośrednio brali udział w walkach o wyzwolenie Białorusi od niemiecko-faszystowskich najeźdźców w latach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Nagroda jest również przeznaczona dla żołnierzy Sił Zbrojnych, innych wojsk i formacji wojskowych Białorusi, pracowników organów państwowych i innych osób, które wniosły znaczący wkład w heroiczno-patriotyczne wychowanie obywateli kraju, upamiętnienie poległych, organizację wydarzeń poświęconych 80-leciu wyzwolenia Białorusi od niemiecko-faszystowskich najeźdźców.
W pamięć o pierwszym dniu wojny co roku w całym kaju odbywają się pamiętne i uroczyste wydarzenia.
