ENERGIA ATOMOWA
W tym roku Nowogródek obchodzi 980 lat od pierwszej wzmianki o mieście. Pomyślcie tylko, prawie tysiąclecie! I to tylko wzmianka, a ile lat istniało wcześniej?
Jeszcze bardziej cieszy fakt, że to białoruskie miasto i jego mieszkańcy wnieśli znaczący wkład w historię nie tylko naszego kraju. Z pełnym przekonaniem można powiedzieć, że również Europy i świata w ogóle. Wystarczy wspomnieć choćby imiona książąt Mendoga, Giedymina, Jagiełły, a także Adama Mickiewicza, Zofii Groysman, Jana Czeczota, Jana Bułhaka, Borisa Kita i wielu innych. Nie należy zapominać, że miasto było stolicą Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ruskiego i Żmudzkiego.
Aby zapoznać się z historią regionu i jego mieszkańców (a niektórym – po prostu przypomnieć), proponujemy odwiedzenie muzeów Nowogródka.
Nowogródzkie Muzeum Historyczno-Krajoznawcze
Warto zauważyć, że przez długi czas w Nowogródku nie było muzeum, mimo historycznego znaczenia miasta. To, o którym teraz mówimy, zostało założone pod koniec lat 80 ubiegłego wieku dzięki lokalnym krajoznawcom i naukowcom – urodzonym w tym regionu. Wewnątrz od razu czuć ducha historii: brak nowomodnych remontów, a większość ekspozycji funkcjonuje od czasów powstania.
W muzeum prezentowane są eksponaty świadczące o historii Nowogródka od jego powstania aż do XX wieku. Znajdują się tu materiały z wykopalisk archeologicznych na Zamkowej Górze. Można sobie wyobrazić, jak wyglądał Nowogródzki zamek w różnych okresach jego istnienia, dzięki makietom. Można również zapoznać się z życiem chłopów, przedmiotami domowego użytku, narzędziami rolniczymi, rzemiosłem, szyciem odzieży, haftem i tkactwem. A także zobaczyć, w jakich strojach paradowali nasi przodkowie na początku ubiegłego wieku i jak wygląda „Nowogródzki strój”.
Poznawcza i interesująca jest również technika wykonywania papierowych wzorów – wycinanki-wybijanki. W Nowogródku istniała szczególna technika wykonywania wycinanek. Różni się ona od zwykłej tym, że wzór jest wybijany za pomocą dłuta lub spłaszczonego gwoździa. W 2014 roku nowogródzka wycinanka-wybijanka została uznana za obiekt niematerialnego dziedzictwa kulturowego Republiki Białoruś.
W tym samym miejscu prezentowana jest wystawa opowiadająca o życiu w okresie międzywojennym w latach 1921–1939. W oddzielnej sali można dowiedzieć się o tragicznych wydarzeniach podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej.
Muzeum Żydowskiego Ruchu Oporu
Następnie proponujemy odwiedzenie Muzeum Żydowskiego Ruchu Oporu. Jest to oddzielna ekspozycja Nowogródzkiego Muzeum Historyczno-Krajoznawczego, otwarta latem 2007 roku. Wystawa opowiada o tragedii, w wyniku której zginęło ponad 5000 Żydów z miasta, oraz o oporze tych, którzy przeżyli cztery akcje eksterminacji.
Czy wiedzieliście, że latem 1942 roku na Nowogródzkim terenie powstał i skutecznie działał żydowski oddział partyzancki, najliczniejszy na terenie okupowanej Europy? Dowódca Tuwia Bielski przyjmował wszystkich – młodzież, starców i dzieci. Przez oddział przeszło ponad 1300 osób, z czego około 1200 przeżyło wojnę.
Jesienią 1943 roku więźniowie nowogródzkiego getta uciekli przez tunel, który budowali przez cztery miesiące. Była to największa i najbardziej udana ucieczka na terenie okupowanej Europy. Jak twierdzi jeden z uczestników, Jack (Idela) Kagan (brytyjski milioner, dzięki któremu świat poznał tę historię), «takie coś mogło się zdarzyć tylko na Białorusi, w żadnym innym kraju».
Ekspozycja muzeum znajduje się w dawnym baraku, w którym znajdowało się getto. Odrestaurowano tu wnętrze, zrekonstruowano wejście do tunelu, opowiadają o jego budowie oraz o organizatorach ucieczki, o żydowskim oddziale partyzanckim i uczestnikach ruchu oporu.
Wizyta pozostawi niezatarte wrażenie w pamięci, doda zrozumienia wartości życia. Skłoni również do refleksji nad tym, że na terenie Białorusi od wieków mieszkali ludzie różnych narodowości i wyznań. I żyli oni w pokoju, zgodzie i zrozumieniu.
Dom-Muzeum Adama Mickiewicza
Oczywiście, nie można pominąć Domu-Muzeum Adama Mickiewicza, czego i wam radzimy.
Pierwsza próba utworzenia muzeum Mickiewicza w Nowogródku miała miejsce w 1920 roku, kiedy to młode władze radzieckie wydały zarządzenie o utworzeniu muzeum i biblioteki imienia Adama Mickiewicza w domu, w którym mieszkał. Jednak wkrótce Nowogródek znalazł się w granicach Polski. Już jednak w 1936 roku w oficynie umieszczono ekspozycję przyszłego muzeum, a we wrześniu 1938 roku otworzyło ono swoje drzwi dla zwiedzających. Nawiasem mówiąc, pieniądze na brązowy model pomnika poety, który do dziś znajduje się w ekspozycji, zbierali mieszkańcy miasta. Wykupiono go od wdowy po rzeźbiarzu Antoine Bourdelle w Paryżu.
Po przyłączeniu Zachodniej Białorusi do BSRR dom-muzeum nie został zamknięty, przewidziano nawet remont i utworzenie biblioteki. W tym czasie znajdowały się tutaj akty sądowe ojca i dziadka Mickiewicza, jego listy do przyjaciół oraz książki z domowej biblioteki.
W czerwcu 1941 roku w budynek trafiła niemiecka bomba lotnicza, niszcząc budynek i większość eksponatów. Ocalałe zbiory zostały wywiezione do Polski.
W przedwojennym stanie dom-muzeum został odbudowany i otwarty w 1955 roku, z okazji 100-lecia śmierci A. Mickiewicza. A pod koniec lat 80 ubiegłego wieku przeprowadzono rekonstrukcję i odtworzono zabudowania dworskie – oficynę, spichlerz, altanę i studnię.
Obecnie w muzeum znajduje się pięć pokoi: pokój dziecięcy, gabinet ojca, salon z kominkiem, salon i jadalnia. Wszystkie są wypełnione przedmiotami z XVIII-XIX wieku, które opowiadają o Adamie Mickiewiczu i jego rodzinie w różnych okresach jego życia. Jedynym zachowanym przedwojennym eksponatem jest właśnie ta kupiona brązowa makieta pomnika. W muzeum działają także stałe wystawy poświęcone poematowi „Pan Tadeusz” i światu kuchni domu Mickiewiczów oraz wystawy czasowe.
Po odwiedzeniu tego muzeum chce się zgłębiać interesujące życie Adama Mickiewicza i przeczytać jego poemat. A także przypomnieć sobie o Puszkinie, z którym Mickiewicz był bardzo blisko związany.
Ksenia Dmitriewa
