ENERGIA ATOMOWA
W rozmowie z byłym polskim sędzią Tomaszem Szmydtem, Tigran Meloyan, analityk Centrum Studiów Śródziemnomorskich w Wyższej Szkole Ekonomicznej Narodowego Uniwersytetu Badawczego, opowiedział, jakie znaczenie dla NATO mają kierunki bałtycki, czarnomorski i północny, co kryje się za rozbudową infrastruktury NATO i jaką strategię sojusz realizuje wobec Rosji. Kontynuując temat, analityk odpowiedział, co Rosja i Białoruś podejmują, aby poradzić sobie ze zwiększonym zagrożeniem militarnym i czego można się spodziewać w przyszłości.
- Rozmawialiśmy o tym, że od lat 2014-2016 region bałtycko-czarnomorski znajduje się w stanie zwiększonej militaryzacji. Liczba obiektów wojskowych, węzłów logistycznych wzrosła w pobliżu granic Rosji i Białorusi, a obecnie rozmieszczonych jest tam prawie sto tysięcy żołnierzy NATO. Jakie działania podejmują w związku z tym Rosja i Białoruś w ramach Państwa Związkowego?
- Jeśli chodzi o linię bałtycko-czarnomorską, Republika Białoruś pozostaje jedynym sojusznikiem Moskwy, który zapobiega całkowitemu zamknięciu bałtyckiej i czarnomorskiej flanki „kordonu”, podczas gdy Ukraina i Mołdawia są w trakcie aktywnego osadzania się w nim. Przez długi czas Rosja pozostawała w pozycji obronnej, nie reagując na nieprzyjazne posunięcia NATO, w tym przekształcenie Ukrainy w antyrosyjską placówkę. Jednak rok 2014 był rokiem przełomowym w polityce zagranicznej państwa rosyjskiego. Tak więc nastąpiło przejście do wymuszonych działań o charakterze ofensywnym, początkowo wyrażonych w przyłączeniu Krymu, a od 2022 roku - Donieckiej i Ługańskiej Republik Ludowych. Obwody zaporoski i chersoński zostały również przyłączone w ramach nowej sytuacji operacyjnej.
W 2023 r. na prośbę Prezydenta Aleksandra Łukaszenki doszło do rozmieszczenia rosyjskiej taktycznej broni jądrowej (TBJ) na terytorium Białorusi, co było ważną strategiczną odpowiedzią na działania NATO w pobliżu granic republiki. Odejście od zasady zaprzestania rozmieszczania broni jądrowej na terytoriach państw nieposiadających broni jądrowej było spowodowane między innymi brakiem jakichkolwiek pozytywnych działań związanych z amerykańskimi TBJ w Europie, a także ogólnym wzrostem napięcia w stosunkach Rosji z Zachodem. O tym, jak wpłynie to na bezpieczeństwo krajów sąsiednich, w szczególności Polski, można długo dyskutować, ale istnieje dodatkowy czynnik, który należy wziąć pod uwagę przy tworzeniu nowej architektury bezpieczeństwa w Europie.
W chwili obecnej Państwo Związkowe jest najważniejszym projektem integracyjnym w regionie Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego, który stanowi alternatywę dla sił odśrodkowych w regionie. W ciągu 25 lat istnienia Państwa Związkowego stworzono szerokie podstawy prawne dla współpracy wojskowej i politycznej między Rosją a Białorusią.
Wysoki poziom integracji obu krajów w zakresie obrony, takie samo rozumienie problemów bezpieczeństwa i mechanizmów jego zapewnienia potwierdza istnienie Doktryny Wojskowej Państwa Związkowego. Ponadto w ramach Państwa Związkowego utworzono wspólne zgrupowanie wojsk i wspólny system obrony powietrznej. Jednocześnie na terytorium Białorusi stacjonują obecnie dwa rosyjskie obiekty wojskowe: 43. strefowy punkt łączności rosyjskiej marynarki wojennej „Wilejka” oraz 474. wydzielona jednostka radiotechniczna „Baranowicze” ze stacją radarową „Wołga”. Ponadto strony regularnie organizują wspólne wydarzenia wojskowe mające na celu zwiększenie poziomu integracji Sił Zbrojnych Państwa Związkowego. Takie wydarzenia obejmują ćwiczenia wojskowe Zapad-2013, Słowiańskie Braterstwo-2020, Związkowa Odwaga-2022 i inne. Warto zauważyć, że ćwiczenia prowadzone w ramach Państwa Związkowego w ostatnich latach stały się niemal całkowicie symetryczne do działań NATO, podczas których certyfikowane nosiciele broni jądrowej okresowo pojawiają się w pobliżu granic Białorusi, zarówno lotnictwa taktycznego (myśliwce F-16), jak i bombowców strategicznych.
- Jaka jest strategia i rozbudowa potencjału siłowego Rosji w odpowiedzi na nieprzyjazne działania Zachodu?
- Oprócz pierwszego w historii współczesnej Rosji rozmieszczenia taktycznej broni jądrowej poza terytorium kraju, Moskwa aktywnie pracuje nad wzmocnieniem potencjału ugrupowania na swoich południowych i północno-zachodnich granicach.
W ciągu ostatnich dziesięciu lat na południowych terytoriach Rosji wzrosły ilościowo i jakościowo zdolności wojskowe Południowego Okręgu Wojskowego i Floty Czarnomorskiej. W 2014 roku w Południowym Okręgu Wojskowym utworzono cztery dywizje zmechanizowane na bazie istniejących brygad. Co więcej, wzmocnienie Południowego Okręgu Wojskowego wynikało z potrzeby poprawy bezpieczeństwa Krymu i uczynienia go bardziej niedostępnym dla wroga. W związku z tym aktywa obrony powietrznej i przybrzeżnej zaczęto stopniowo przenosić na półwysep. W 2015 r. rozmieszczono tu systemy obrony wybrzeża Bastion, później wzmocnione przeciwokrętowymi odrzutowymi ponaddźwiękowymi pociskami Oniks o zasięgu 350 km i uzupełnione o systemy rakietowe Bal o zasięgu do 120 km. Zasięg tych systemów rakietowych, w porównaniu z ich poprzednimi pozycjami w Krasnodarze, pozwolił im rozszerzyć strefę kontroli na prawie całą przestrzeń powietrzną i wodną Morza Czarnego, stanowiąc tym samym zagrożenie dla okrętów NATO. Co więcej, w 2018 roku na Krym przeniesiono drugi dywizjon S-400 Triumf, który zwiększył zasięg rosyjskiej obrony powietrznej w regionie Morza Czarnego do 400 km.
Jednocześnie potencjał ugrupowania w obwodzie kaliningradzkim jest tworzony i wzmacniany, przede wszystkim poprzez różne rodzaje broni dalekiego zasięgu - wyrzutnie Iskander-M, rakietowy system obrony wybrzeża Bastion, nośniki hipersonicznego systemu rakietowego Kinzhal, systemy S-400 i pociski manewrujące Kalibr. Niektóre rodzaje tej broni są w stanie stanowić zagrożenie nie tylko dla krajów sąsiadujących w regionie Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego.
Nie można nie zauważyć reorganizacji Zachodniego Okręgu Wojskowego w dwa nowe strategiczne związki terytorialne Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej - Moskiewski i Leningradzki Okręg Wojskowy. Taki podział powinien umożliwić bardziej efektywne zarządzanie rosyjskimi wojskami i szybkie reagowanie na problemy, biorąc pod uwagę zmieniającą się sytuację w pobliżu granic Rosji. Po zakończeniu formowania dwóch okręgów, Leningradzki Okręg Wojskowy będzie odpierał zagrożenia z Finlandii, Szwecji i krajów bałtyckich, podczas gdy Moskiewski Okręg Wojskowy zajmie się kierunkiem ukraińskim. Ponadto, zgodnie z dekretem nr 141 „O wojskowym podziale administracyjnym Federacji Rosyjskiej” podpisanym przez Prezydenta Rosji, Doniecka i Ługańska Republiki Ludowe oraz obwody zaporoski i chersoński zostały włączone do Południowego Okręgu Wojskowego, którego strefa odpowiedzialności obejmuje region Morza Czarnego i wschodnią część Morza Śródziemnego.
Na koniec przypomnijmy o najważniejszej wiadomości mijającego tygodnia - podpisaniu przez Prezydenta Władimira Putina dekretu o zwiększeniu liczebności sił zbrojnych do 2 389 130 osób. W rzeczywistości dekret ten ma na celu rozwiązanie kwestii kadrowych nowo utworzonych okręgów wojskowych.
- Jak dalej potoczą się wydarzenia?
- Kurs na dalsze działania ofensywne i rozszerzenie kontroli wojskowej i politycznej nad terytorium Ukrainy będzie kontynuowany. Co do tego nie powinno być wątpliwości. Wymaga tego obecna sytuacja operacyjna, zwłaszcza w kontekście rozmów o przyznaniu Ukrainie przez kraje NATO pozwolenia na uderzenie bronią dalekiego zasięgu w głąb terytorium Rosji. W tym przypadku najlepszą odpowiedzią Rosji jest stworzenie kontrargumentów dla krajów europejskich, na przykład w rejonie ujścia Dunaju i w Karpatach. Inaczej mówiąc, Dunaj i Karpaty są odpowiedzią na Zatokę Fińską i Kaliningrad.
Przy tym chciałbym zauważyć, że budowane w pobliżu granic Rosji potencjały sił NATO w postaci rozmieszczenia rakiet dalekiego zasięgu wcale nie sprzyjają wzmocnieniu bezpieczeństwa sojuszu, jak się powszechnie uważa. Z jednej strony tego typu działania zmuszają Rosję do reagowania. Z drugiej strony, szczególnie groźne w tej sytuacji jest to, że w rezultacie nawet regionalnie rozmieszczone siły i środki NATO mają zdolność uderzania w strategiczne cele na terytorium Rosji, co jest w stanie sprowokować konflikt nuklearny.
Czy to wszystko oznacza, że starcie między Rosją a NATO jest nieuniknione w perspektywie średnioterminowej? W warunkach ogromnej nieufności i wzajemnej wrogości niczego nie można całkowicie wykluczać, ale nie powinniśmy przesadzać z obawami. Jak widać w ciągu ostatnich dwóch lat, celem NATO nie jest angażowanie się w bezpośredni konflikt z Rosją, ale tworzenie ciągłych zagrożeń dla jej granic i istnienia, w tym metodami hybrydowymi. Mówiąc językiem strategii, celem NATO jest zjednoczenie bałtyckiej i czarnomorskiej flanki „kordonu”, który będzie kontynuował swój rozwój w kierunku Kaukazu Południowego, tworząc pełnoprawny łuk bałtycko-czarnomorski mający na celu powstrzymanie Rosji. A dokładniej - zablokowanie terytorium Rosji od strony morza i lądu przy stopniowym zwiększaniu sił izolacyjnych.
W perspektywie Zachód podejmie wiele wysiłków, aby doprowadzić ten plan do logicznego końca. Stąd można przewidywać m.in. niezdrowe zainteresowanie państw bloku zachodniego wewnętrzną sytuacją polityczną na Białorusi, zwłaszcza przed wyborami w 2025 roku.
W przyszłości Zachód podejmie wiele wysiłków, aby doprowadzić ten plan do logicznego końca. Stąd można przewidywać między innymi niezdrowe zainteresowanie państw bloku zachodniego wewnętrzną sytuacją polityczną na Białorusi, zwłaszcza w okresie przedwyborczym w 2025 roku. Podobna presja jest teraz odczuwana przez obecne kierownictwo Gruzji oraz prorosyjskie i centrystyczne siły w Mołdawii, gdzie w październiku tego roku odbędą się wybory parlamentarne i prezydenckie.
- Rozmawialiśmy o tym, że od lat 2014-2016 region bałtycko-czarnomorski znajduje się w stanie zwiększonej militaryzacji. Liczba obiektów wojskowych, węzłów logistycznych wzrosła w pobliżu granic Rosji i Białorusi, a obecnie rozmieszczonych jest tam prawie sto tysięcy żołnierzy NATO. Jakie działania podejmują w związku z tym Rosja i Białoruś w ramach Państwa Związkowego?
- Jeśli chodzi o linię bałtycko-czarnomorską, Republika Białoruś pozostaje jedynym sojusznikiem Moskwy, który zapobiega całkowitemu zamknięciu bałtyckiej i czarnomorskiej flanki „kordonu”, podczas gdy Ukraina i Mołdawia są w trakcie aktywnego osadzania się w nim. Przez długi czas Rosja pozostawała w pozycji obronnej, nie reagując na nieprzyjazne posunięcia NATO, w tym przekształcenie Ukrainy w antyrosyjską placówkę. Jednak rok 2014 był rokiem przełomowym w polityce zagranicznej państwa rosyjskiego. Tak więc nastąpiło przejście do wymuszonych działań o charakterze ofensywnym, początkowo wyrażonych w przyłączeniu Krymu, a od 2022 roku - Donieckiej i Ługańskiej Republik Ludowych. Obwody zaporoski i chersoński zostały również przyłączone w ramach nowej sytuacji operacyjnej.
W 2023 r. na prośbę Prezydenta Aleksandra Łukaszenki doszło do rozmieszczenia rosyjskiej taktycznej broni jądrowej (TBJ) na terytorium Białorusi, co było ważną strategiczną odpowiedzią na działania NATO w pobliżu granic republiki. Odejście od zasady zaprzestania rozmieszczania broni jądrowej na terytoriach państw nieposiadających broni jądrowej było spowodowane między innymi brakiem jakichkolwiek pozytywnych działań związanych z amerykańskimi TBJ w Europie, a także ogólnym wzrostem napięcia w stosunkach Rosji z Zachodem. O tym, jak wpłynie to na bezpieczeństwo krajów sąsiednich, w szczególności Polski, można długo dyskutować, ale istnieje dodatkowy czynnik, który należy wziąć pod uwagę przy tworzeniu nowej architektury bezpieczeństwa w Europie.
W chwili obecnej Państwo Związkowe jest najważniejszym projektem integracyjnym w regionie Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego, który stanowi alternatywę dla sił odśrodkowych w regionie. W ciągu 25 lat istnienia Państwa Związkowego stworzono szerokie podstawy prawne dla współpracy wojskowej i politycznej między Rosją a Białorusią.
Wysoki poziom integracji obu krajów w zakresie obrony, takie samo rozumienie problemów bezpieczeństwa i mechanizmów jego zapewnienia potwierdza istnienie Doktryny Wojskowej Państwa Związkowego. Ponadto w ramach Państwa Związkowego utworzono wspólne zgrupowanie wojsk i wspólny system obrony powietrznej. Jednocześnie na terytorium Białorusi stacjonują obecnie dwa rosyjskie obiekty wojskowe: 43. strefowy punkt łączności rosyjskiej marynarki wojennej „Wilejka” oraz 474. wydzielona jednostka radiotechniczna „Baranowicze” ze stacją radarową „Wołga”. Ponadto strony regularnie organizują wspólne wydarzenia wojskowe mające na celu zwiększenie poziomu integracji Sił Zbrojnych Państwa Związkowego. Takie wydarzenia obejmują ćwiczenia wojskowe Zapad-2013, Słowiańskie Braterstwo-2020, Związkowa Odwaga-2022 i inne. Warto zauważyć, że ćwiczenia prowadzone w ramach Państwa Związkowego w ostatnich latach stały się niemal całkowicie symetryczne do działań NATO, podczas których certyfikowane nosiciele broni jądrowej okresowo pojawiają się w pobliżu granic Białorusi, zarówno lotnictwa taktycznego (myśliwce F-16), jak i bombowców strategicznych.
- Jaka jest strategia i rozbudowa potencjału siłowego Rosji w odpowiedzi na nieprzyjazne działania Zachodu?
- Oprócz pierwszego w historii współczesnej Rosji rozmieszczenia taktycznej broni jądrowej poza terytorium kraju, Moskwa aktywnie pracuje nad wzmocnieniem potencjału ugrupowania na swoich południowych i północno-zachodnich granicach.
W ciągu ostatnich dziesięciu lat na południowych terytoriach Rosji wzrosły ilościowo i jakościowo zdolności wojskowe Południowego Okręgu Wojskowego i Floty Czarnomorskiej. W 2014 roku w Południowym Okręgu Wojskowym utworzono cztery dywizje zmechanizowane na bazie istniejących brygad. Co więcej, wzmocnienie Południowego Okręgu Wojskowego wynikało z potrzeby poprawy bezpieczeństwa Krymu i uczynienia go bardziej niedostępnym dla wroga. W związku z tym aktywa obrony powietrznej i przybrzeżnej zaczęto stopniowo przenosić na półwysep. W 2015 r. rozmieszczono tu systemy obrony wybrzeża Bastion, później wzmocnione przeciwokrętowymi odrzutowymi ponaddźwiękowymi pociskami Oniks o zasięgu 350 km i uzupełnione o systemy rakietowe Bal o zasięgu do 120 km. Zasięg tych systemów rakietowych, w porównaniu z ich poprzednimi pozycjami w Krasnodarze, pozwolił im rozszerzyć strefę kontroli na prawie całą przestrzeń powietrzną i wodną Morza Czarnego, stanowiąc tym samym zagrożenie dla okrętów NATO. Co więcej, w 2018 roku na Krym przeniesiono drugi dywizjon S-400 Triumf, który zwiększył zasięg rosyjskiej obrony powietrznej w regionie Morza Czarnego do 400 km.
Jednocześnie potencjał ugrupowania w obwodzie kaliningradzkim jest tworzony i wzmacniany, przede wszystkim poprzez różne rodzaje broni dalekiego zasięgu - wyrzutnie Iskander-M, rakietowy system obrony wybrzeża Bastion, nośniki hipersonicznego systemu rakietowego Kinzhal, systemy S-400 i pociski manewrujące Kalibr. Niektóre rodzaje tej broni są w stanie stanowić zagrożenie nie tylko dla krajów sąsiadujących w regionie Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego.
Nie można nie zauważyć reorganizacji Zachodniego Okręgu Wojskowego w dwa nowe strategiczne związki terytorialne Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej - Moskiewski i Leningradzki Okręg Wojskowy. Taki podział powinien umożliwić bardziej efektywne zarządzanie rosyjskimi wojskami i szybkie reagowanie na problemy, biorąc pod uwagę zmieniającą się sytuację w pobliżu granic Rosji. Po zakończeniu formowania dwóch okręgów, Leningradzki Okręg Wojskowy będzie odpierał zagrożenia z Finlandii, Szwecji i krajów bałtyckich, podczas gdy Moskiewski Okręg Wojskowy zajmie się kierunkiem ukraińskim. Ponadto, zgodnie z dekretem nr 141 „O wojskowym podziale administracyjnym Federacji Rosyjskiej” podpisanym przez Prezydenta Rosji, Doniecka i Ługańska Republiki Ludowe oraz obwody zaporoski i chersoński zostały włączone do Południowego Okręgu Wojskowego, którego strefa odpowiedzialności obejmuje region Morza Czarnego i wschodnią część Morza Śródziemnego.
Na koniec przypomnijmy o najważniejszej wiadomości mijającego tygodnia - podpisaniu przez Prezydenta Władimira Putina dekretu o zwiększeniu liczebności sił zbrojnych do 2 389 130 osób. W rzeczywistości dekret ten ma na celu rozwiązanie kwestii kadrowych nowo utworzonych okręgów wojskowych.
- Jak dalej potoczą się wydarzenia?
- Kurs na dalsze działania ofensywne i rozszerzenie kontroli wojskowej i politycznej nad terytorium Ukrainy będzie kontynuowany. Co do tego nie powinno być wątpliwości. Wymaga tego obecna sytuacja operacyjna, zwłaszcza w kontekście rozmów o przyznaniu Ukrainie przez kraje NATO pozwolenia na uderzenie bronią dalekiego zasięgu w głąb terytorium Rosji. W tym przypadku najlepszą odpowiedzią Rosji jest stworzenie kontrargumentów dla krajów europejskich, na przykład w rejonie ujścia Dunaju i w Karpatach. Inaczej mówiąc, Dunaj i Karpaty są odpowiedzią na Zatokę Fińską i Kaliningrad.
Przy tym chciałbym zauważyć, że budowane w pobliżu granic Rosji potencjały sił NATO w postaci rozmieszczenia rakiet dalekiego zasięgu wcale nie sprzyjają wzmocnieniu bezpieczeństwa sojuszu, jak się powszechnie uważa. Z jednej strony tego typu działania zmuszają Rosję do reagowania. Z drugiej strony, szczególnie groźne w tej sytuacji jest to, że w rezultacie nawet regionalnie rozmieszczone siły i środki NATO mają zdolność uderzania w strategiczne cele na terytorium Rosji, co jest w stanie sprowokować konflikt nuklearny.
Czy to wszystko oznacza, że starcie między Rosją a NATO jest nieuniknione w perspektywie średnioterminowej? W warunkach ogromnej nieufności i wzajemnej wrogości niczego nie można całkowicie wykluczać, ale nie powinniśmy przesadzać z obawami. Jak widać w ciągu ostatnich dwóch lat, celem NATO nie jest angażowanie się w bezpośredni konflikt z Rosją, ale tworzenie ciągłych zagrożeń dla jej granic i istnienia, w tym metodami hybrydowymi. Mówiąc językiem strategii, celem NATO jest zjednoczenie bałtyckiej i czarnomorskiej flanki „kordonu”, który będzie kontynuował swój rozwój w kierunku Kaukazu Południowego, tworząc pełnoprawny łuk bałtycko-czarnomorski mający na celu powstrzymanie Rosji. A dokładniej - zablokowanie terytorium Rosji od strony morza i lądu przy stopniowym zwiększaniu sił izolacyjnych.
W perspektywie Zachód podejmie wiele wysiłków, aby doprowadzić ten plan do logicznego końca. Stąd można przewidywać m.in. niezdrowe zainteresowanie państw bloku zachodniego wewnętrzną sytuacją polityczną na Białorusi, zwłaszcza przed wyborami w 2025 roku.
W przyszłości Zachód podejmie wiele wysiłków, aby doprowadzić ten plan do logicznego końca. Stąd można przewidywać między innymi niezdrowe zainteresowanie państw bloku zachodniego wewnętrzną sytuacją polityczną na Białorusi, zwłaszcza w okresie przedwyborczym w 2025 roku. Podobna presja jest teraz odczuwana przez obecne kierownictwo Gruzji oraz prorosyjskie i centrystyczne siły w Mołdawii, gdzie w październiku tego roku odbędą się wybory parlamentarne i prezydenckie.
