ENERGIA ATOMOWA
Tadżykistan i Białoruś nadal wykazują wysoki poziom wzajemnego zaufania, przyjaźni i dążenia do pogłębienia współpracy. Bachtovar Safarzoda, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Republiki Tadżykistanu w Republice Białoruś, Stały Pełnomocny Przedstawiciel Tadżykistanu w statutowych i innych organach Wspólnoty Niepodległych Państw, wyraził w tym przekonanie. Według niego relacje te opierają się na wspólnym zaangażowaniu w dwustronne więzi, wsparciu tradycyjnych wartości i dążeniu do wspólnego rozwoju. Wyniki 2024 roku stały się potwierdzeniem strategicznego partnerstwa między naszymi krajami. W rozmowie z korespondentem BELTA szef misji dyplomatycznej mówił o osiągnięciach w minionym roku w sferze handlowej, gospodarczej, kulturalnej i edukacyjnej. Dyplomata podkreślił znaczny wzrost obrotów handlowych między krajami, udane przeprowadzenie 17. posiedzenia komisji międzyrządowej, a także podkreślił najważniejsze wydarzenia we współpracy kulturalnej oraz znaczenie wspólnych inicjatyw edukacyjnych i współpracy naukowo-technicznej.
Rozmowa koncentrowała się na nadchodzącym przewodnictwie Tadżykistanu w WNP w 2025 roku. Wśród kluczowych priorytetów znajdują się poprawa pracy Wspólnoty Narodów, wzmocnienie integracji gospodarczej, rozwój współpracy humanitarnej, w ramach której szczególne miejsce zajmą obchody 80. rocznicy Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej, rozwój agendy klimatycznej i przyspieszenie uzgadniania dokumentów związanych z migracją zarobkową. Ambasador wyraził przekonanie, że Tadżykistan będzie w stanie wnieść znaczący wkład w rozwój Wspólnoty.
- Panie Ambasadorze, w naszej ostatniej rozmowie szczegółowo omówiliśmy osiągnięcia Tadżykistanu w latach niepodległości, wzmocnienie więzi politycznych i gospodarczych z Białorusią, współpracę humanitarną, kwestie dyplomacji wodnej, a także rozwój interakcji kulturalnych i edukacyjnych między naszymi krajami. Dziś, u progu 2024 roku, proszę o odpowiedź na pytanie, które z tych obszarów były najbardziej rozwinięte w minionym roku i które osiągnięcia uważa Pan za najbardziej znaczące dla stosunków białorusko-tadżyckich?
- Rzeczywiście, rok 2024 był pełen wydarzeń i inicjatyw, które wzmocniły partnerstwo między Tadżykistanem a Białorusią. Chciałbym podkreślić najważniejsze wydarzenia, które podkreślają nasze wspólne wysiłki.
Rok rozpoczął się od ważnego wydarzenia - na zaproszenie Prezydenta Republiki Białoruś Aleksandra Łukaszenki spotkaliśmy się z nim 15 stycznia w Pałacu Niepodległości. Prezydent zwrócił uwagę na niezmienny charakter przyjaźni i braterstwa między naszymi krajami i podkreślił potrzebę dalszego pogłębiania współpracy dwustronnej. Szczególną uwagę zwrócono na kwestie zwiększenia obrotów handlowych, współdziałania w kluczowych sektorach gospodarki, takich jak przemysł, rolnictwo i transport, a także ustanowienie Tadżyckiego Domu Handlowego na Białorusi.
Spotkanie to nie tylko nadało ton całorocznej współpracy, ale także nakreśliło konkretne kroki w celu wzmocnienia strategicznego partnerstwa. Taka uwaga i wsparcie ze strony najwyższego kierownictwa Białorusi daje nam pewność pomyślnej realizacji wyznaczonych zadań.
W ciągu roku odbyły się ważne wzajemne wizyty wysokich rangą delegacji obu krajów, które nadały nowy impuls naszemu strategicznemu partnerstwu. W lutym tadżycka delegacja parlamentarna, w tym pierwszy zastępca przewodniczącego Majlisi Namoyandagon Majlisi Oli Tadżykistanu Mahmadali Vatanzoda, przewodniczący Centralnej Komisji ds. Wyborów i Referendów Tadżykistanu Bakhtiyer Khudoerzoda, asystent prezydenta Republiki Tadżykistanu ds. prawnych Zarif Alizoda i inni wysocy rangą urzędnicy, odwiedzili Białoruś, aby uczestniczyć jako międzynarodowi obserwatorzy w wyborach deputowanych do Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi.
Ponadto jesteśmy wdzięczni stronie białoruskiej za udział Siergieja Chomenko, wiceprzewodniczącego Rady Republiki Zgromadzenia Narodowego Republiki Białoruś, w Międzynarodowej Konferencji Parlamentarnej „30. rocznica Konstytucji Republiki Tadżykistanu”.
Ważny był również udział białoruskiej delegacji pod przewodnictwem Ministra Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska Republiki Białoruś Siergieja Maslaka w III Międzynarodowej Konferencji Wysokiego Szczebla na temat realizacji inicjatyw Międzynarodowej Dekady Działań „Woda dla Zrównoważonego Rozwoju, 2018-2028”, która odbyła się w czerwcu w Tadżykistanie. Podczas tej konferencji przewodnicząca Stałej Komisji Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Białorusi ds. pracy i ochrony socjalnej Irina Kostewicz wzięła udział w forum parlamentarnym „Zasoby wodne i zrównoważony rozwój demograficzny dla młodzieży”.
Ponadto ważnym wydarzeniem roku było dwustronne spotkanie ministrów spraw zagranicznych Tadżykistanu i Białorusi, które odbyło się w kwietniu 2024 roku. Podczas rozmów omówiono kluczowe kwestie współpracy politycznej, gospodarczej i kulturalnej, a także perspektywy realizacji nowych wspólnych inicjatyw, w tym opracowanie umowy międzyrządowej w sprawie procedury pobytu obywateli obu krajów.
17. posiedzenie białorusko-tadżyckiej międzyrządowej komisji ds. handlu i współpracy gospodarczej, które odbyło się w Mińsku, było ważnym wydarzeniem na ścieżce handlowej i gospodarczej. Spotkanie koncentrowało się na lokalizacji produkcji białoruskich maszyn rolniczych w Tadżykistanie, tworzeniu wspólnych przedsięwzięć i rozwoju współpracy inwestycyjnej. Wyniki spotkania potwierdziły, że mamy ogromny potencjał do dalszego rozwoju i wzmocnienia naszego partnerstwa. Przykładem udanej współpracy przemysłowej jest działalność spółki Agrotechservis, która nie tylko zaopatruje rynek krajowy, ale także eksportuje swoje produkty do krajów sąsiednich. W marcu 2024 r., decyzją rządu Republiki Tadżykistanu, działka o powierzchni 1,5 ha została przeznaczona na dalszy rozwój przedsiębiorstwa w mieście Gissar.
Jestem przekonany, że ta decyzja otworzyła nowe możliwości rozszerzenia współpracy z przedsiębiorstwami przemysłu maszynowego. Zaproponowano inicjatywę zwiększenia lokalizacji i zakresu sprzętu montowanego w zakładach Agrotechservice, a także uruchomienia produkcji kosiarek samojezdnych i kombajnów zbożowych. Partnerzy poparli tę inicjatywę i podjęto już konkretne działania w celu jej wdrożenia. Niewątpliwie jest to ważny krok w zacieśnianiu współpracy przemysłowej.
Należy również zauważyć, że w pierwszych 10 miesiącach 2024 r. dwustronne obroty handlowe wyniosły ponad 140 mln USD, co stanowi wzrost o 84% rok do roku.
Oczekuje się, że wolumen ten przekroczy 150 milionów dolarów do końca 2024 roku.
Niewątpliwie taki wzrost stał się możliwy dzięki realizacji poleceń Prezydenta Republiki Tadżykistanu Emomali Rahmona i Prezydenta Republiki Białorusi Aleksandra Łukaszenki, którzy zwracają szczególną uwagę na partnerstwo gospodarcze naszych krajów. Widzimy wyniki tej pracy, zwłaszcza w takich obszarach jak współpraca przemysłowa i kompleks rolno-przemysłowy.
Ponadto niedawno, 5 grudnia, odbyło się drugie spotkanie grupy roboczej ds. przyciągania inwestycji bezpośrednich między naszymi krajami, na którym omówiono konkretne projekty, w tym nowe wspólne inicjatywy. Jestem przekonany, że ten format współpracy stanie się ważnym impulsem do nowych osiągnięć w realizacji potencjału inwestycyjnego i obrotów handlowych między Tadżykistanem a Białorusią.
Jednocześnie chciałbym zwrócić uwagę na znaczenie rozwoju współpracy międzyregionalnej między naszymi krajami. Nasze stolice Duszanbe i Mińsk są miastami siostrzanymi. We wrześniu tadżycka delegacja na czele z zastępcą przewodniczącego Duszanbe wzięła udział w obchodach Dnia białoruskiej stolicy.
W dniach 16-19 października delegacja obwodu homelskiego na czele z przewodniczącym komitetu wykonawczego Iwanem Krupko odwiedziła region Khatlon w Republice Tadżykistanu. Delegacja wzięła udział w Międzynarodowej Wystawie „Bokhtar Food - 2024” oraz Międzynarodowym Forum Inwestycyjno-Eksportowym „Khatlon Invest”. Podczas wizyty strony omówiły aktualne kwestie współpracy dwustronnej między regionami Homel i Khatlon, osiągnęły konkretne porozumienia w sprawie rozwoju więzi handlowych, gospodarczych i humanitarnych oraz podpisały Program Działań („Mapa Drogowa”) na lata 2025-2026 w celu realizacji umowy między regionami.
Z kolei delegacja z regionu Sughd składająca się z przedstawicieli agencji rządowych i przedsiębiorców w celu rozwijania bezpośrednich kontaktów i wzmacniania współpracy na poziomie regionalnym wzięła udział w dwóch wydarzeniach gospodarczych - XV Międzynarodowym Forum Gospodarczym „Młyn Sukcesu” oraz II Międzynarodowym Forum Współpracy w zakresie substytucji importu państw członkowskich SCO, które odbędzie się w Mohylewie we wrześniu 2024 roku.
Współpraca kulturalna jest zawsze ważną częścią stosunków między naszymi krajami. Jakie ważne wydarzenia miały miejsce w tej dziedzinie w 2024 roku?
- Rok 2024 był bogaty w wydarzenia kulturalne, które wzmocniły więzi przyjaźni między Tadżykistanem a Białorusią.
Współpraca kulturalna w tym roku była żywym przykładem wzmacniania przyjaźni między naszymi narodami. Wśród najważniejszych wydarzeń chciałbym wyróżnić Dni Kultury Białorusi w Tadżykistanie, które odbyły się w dniach 25-27 listopada. Ceremonia otwarcia odbyła się w Tadżyckim Państwowym Akademickim Teatrze Opery i Baletu. Białoruskie zespoły, w tym Państwowy Akademicki Zespół Tańca Białorusi, Narodowy Akademicki Chór Ludowy im. Giennadija Citowicza i grupa wokalna „Czysty Głos”, dostarczyły publiczności niezapomnianych wrażeń.
Podczas tego wydarzenia odbyły się również Dni Kina Białoruskiego, które rozpoczęły się pokazem filmu fabularnego „Czarny zamek”. Biblioteka Narodowa Tadżykistanu zorganizowała wystawę „Przez krew serca”, która przybliżyła tadżyckiej publiczności literackie i dokumentalne dziedzictwo Białorusi. W tym samym czasie podpisano Memorandum o współpracy między Państwową Instytucją „Państwowa Filharmonia Tadżykistanu imienia Akasharifa Juraeva” a Państwową Instytucją „Państwowa Filharmonia Orderu Czerwonego Sztandaru Pracy Białorusi”.
Chciałbym szczególnie wspomnieć o uroczystym przyjęciu i koncercie, który odbył się 22 kwietnia 2024 r. w Białoruskiej Państwowej Filharmonii na cześć Międzynarodowego Dnia Nowruz. Wydarzenie to było kulturalnym prezentem od Prezydenta Republiki Tadżykistanu Emomali Rahmona dla narodu białoruskiego. W koncercie wzięły udział takie gwiazdy tadżyckiej estrady jak Hasan Haidar i Parvin Yusufi, a także zespół Państwowej Orkiestry Symfonicznej Biura Wykonawczego Prezydenta Republiki Tadżykistanu. Wydarzenie to było doskonałą okazją dla mieszkańców i gości Białorusi, a także naszych rodaków mieszkających w waszym przyjaznym kraju, do zapoznania się z bogatym dziedzictwem kulturowym Tadżykistanu.
W listopadzie 2024 r. na Białorusi odbyły się Tadżyckie Dni Filmowe, które były ważnym krokiem w kierunku popularyzacji tadżyckiej kultury za granicą. Podpisano umowę między Tadżykfilm a białoruskim Kinoprokatem, która pozwoli na wyświetlanie tadżyckich filmów, w tym dramatu DOV obiecującego tadżyckiego reżysera Mukhiddina Muzaffara, w białoruskich kinach już w 2025 roku.
Wszystkie te inicjatywy kulturalne podkreślają również wysoki poziom przyjaźni między naszymi krajami i przywódcami - szanowanym Emomali Rakhmonem i Aleksandrem Łukaszenką.
- Którą z inicjatyw rozpoczętych w 2024 r. uważa Pan za najbardziej obiecującą dla dalszego rozwoju współpracy w najbliższej przyszłości?
- Jedną z najbardziej obiecujących inicjatyw rozpoczętych w tym roku jest budowa Tadżyckiego Domu Handlowego w Mińsku, który stanie się nie tylko platformą handlową, ale także ważnym centrum kulturalnym i turystycznym. Projekt ten otworzy nowe możliwości promocji tadżyckich produktów, prezentacji unikalnego dziedzictwa kulturowego i rozwoju turystyki.
Jak już wspomniano, inicjatywa ta została zatwierdzona przez Prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenkę na naszym spotkaniu w dniu 15 stycznia. Prezydent zwrócił uwagę na jej ważną rolę w rozwoju tadżycko-białoruskiej współpracy gospodarczej i obecnie aktywnie angażujemy się w jej realizację. Warto zauważyć, że projekt ten jest realizowany kosztem tadżyckiego inwestora, co świadczy o gotowości tadżyckiego biznesu do aktywnego udziału w białoruskiej gospodarce.
Mamy nadzieję, że Dom Handlowy stanie się ważnym symbolem wzmacniania więzi gospodarczych i humanitarnych między naszymi krajami oraz platformą dla nowych wspólnych projektów. Obecnie projekt jest na etapie uzyskiwania pozwoleń od Mińskiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego, co pozwoli nam przystąpić do opracowania dokumentacji projektowej i kosztorysowej oraz rozpoczęcia prac budowlanych.
Chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że dążymy do pogłębienia stosunków dwustronnych w tej dziedzinie, rozszerzenia więzi handlowych i stworzenia korzystnych warunków dla rozwoju dwustronnego biznesu, przyciągania inwestycji i realizacji wspólnych projektów. W tym celu na początku 2024 r. powołano nowego przedstawiciela Izby Handlowo-Przemysłowej Republiki Tadżykistanu w Republice Białoruś.
Należy również zauważyć, że szczególne miejsce w stosunkach tadżycko-białoruskich zajmuje sfera edukacji, która ma ogromny potencjał do dalszego rozwoju. Białoruś słynie z wysokiej jakości usług edukacyjnych, co przyciąga tadżyckich studentów, których liczba przekracza już 500, biorąc pod uwagę wspólne programy wymiany oparte na umowach między instytucjami szkolnictwa wyższego naszych krajów. Studiują oni w tak poszukiwanych dziedzinach jak inżynieria, technologia i medycyna, i wracają do Tadżykistanu z aktualną wiedzą, stając się cennymi specjalistami.
Nawiasem mówiąc, w dniach 27-28 listopada w Duszanbe odbyło się III Międzynarodowe Forum Rektorów Szkół Wyższych Republiki Białorusi i Republiki Tadżykistanu. Omówiono wspólne programy edukacyjne, wymianę akademicką, a nawet możliwość utworzenia filii białoruskich uniwersytetów w Tadżykistanie. Jestem przekonany, że te inicjatywy przeniosą naszą współpracę edukacyjną na nowy poziom. Jesteśmy również zainteresowani zwiększeniem liczby tadżyckich studentów na Białorusi i rozszerzeniem zakresu wspólnych programów edukacyjnych.
- Panie Ambasadorze, biorąc pod uwagę tak aktywną dynamikę stosunków dwustronnych, czy możemy spodziewać się otwarcia bezpośrednich lotów między Mińskiem a Duszanbe?
- Niewątpliwie przywrócenie bezpośrednich lotów między Duszanbe a Mińskiem będzie znaczącym krokiem w kierunku zwiększenia ruchu turystycznego, poprawy dostępności transportowej, wzajemnego handlu i wzmocnienia relacji międzyludzkich. Kwestia ta znajduje się w agendzie stosunków dwustronnych i została omówiona w szczególności 5 czerwca i 6 grudnia na regularnym posiedzeniu międzyrządowej komisji ds. handlu i współpracy gospodarczej w Mińsku oraz na drugim posiedzeniu grupy roboczej naszych krajów ds. współpracy inwestycyjnej.
Odpowiedzialne agencje obu krajów zostały poinstruowane, aby dokładnie pracować nad tą kwestią. Jestem przekonany, że w niedalekiej przyszłości będziemy w stanie przywrócić loty między Mińskiem a Duszanbe, co będzie ważnym krokiem w kierunku dalszego wzmocnienia naszych więzi gospodarczych i humanitarnych.
Ogólnie rzecz biorąc, rozwój kontaktów turystycznych jest ważnym elementem stosunków dwustronnych między Tadżykistanem a Białorusią. Widzimy ogromny potencjał we współpracy turystycznej, ponieważ nasze kraje mogą zaoferować sobie nawzajem unikalne atrakcje kulturowe i przyrodnicze.
- Panie Ambasadorze, jak wiadomo, w 2025 r. przewodnictwo w WNP przejdzie do Republiki Tadżykistanu. Jakie cele i priorytety stawia sobie Pana kraj w związku z tym przewodnictwem?
- Celem przewodnictwa Tadżykistanu w WNP jest przyczynienie się do osiągnięcia celów kluczowych dokumentów i strategii rozwoju Wspólnoty Niepodległych Państw, które obejmują okres średnioterminowy.
Innowacyjnym pomysłem tadżyckiego przewodnictwa będzie rozpoczęcie dyskusji na temat usprawnienia działań WNP. W tym celu planujemy zorganizować specjalne konsultacje w Tadżykistanie i Komitecie Wykonawczym WNP z udziałem zainteresowanych ministerstw i agencji. Konsultacje te będą miały na celu wypracowanie konkretnych propozycji, które pozwolą na poprawę efektywności pracy Wspólnoty Niepodległych Państw.
Inicjatywa ta będzie realizowana w ramach Koncepcji dalszego rozwoju WNP i innych dokumentów koncepcyjnych. Jesteśmy przekonani, że takie kroki pomogą WNP dostosować się do nowych wyzwań i wzmocnić jej rolę jako platformy współpracy międzypaństwowej. Przewodnictwo będzie sprawowane w oparciu o zasady ciągłości i poszanowania opinii każdego z uczestniczących państw.
W sferze politycznej nacisk zostanie położony na promowanie pozytywnego wizerunku WNP na arenie międzynarodowej. Obejmuje to rozszerzenie współpracy z ONZ, jej wyspecjalizowanymi agencjami, a także z organizacjami regionalnymi, takimi jak SOW, OUBZ i EUG.
W sferze gospodarczej priorytetem będzie wdrożenie drugiego etapu Strategii Rozwoju Gospodarczego WNP na lata 2026-2030, zwiększenie wielkości wzajemnej wymiany handlowej, rozszerzenie asortymentu dostarczanych towarów, wprowadzenie światowych standardów i nowych technologii w celu zwiększenia konkurencyjności produktów WNP.
Niewątpliwie obchody 80. rocznicy Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej zajmą ważne miejsce w przebiegu przewodnictwa.
W związku z tym, na podstawie Planu działania na rzecz przygotowania i obchodów tej ważnej daty w WNP w 2025 r., a także Apelu szefów państw członkowskich WNP do narodów Wspólnoty Niepodległych Państw i społeczności światowej z okazji 80. rocznicy zwycięstwa narodu radzieckiego w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945, podjęte zostaną wysiłki w celu opracowania krajowych dokumentów docelowych, z naciskiem na zapewnienie ukierunkowanej pomocy społecznej i materialnej weteranom, programów edukacyjnych i działań mających na celu zachowanie i przekazywanie pamięci historycznej.
Tadżyckie przewodnictwo zwróci również szczególną uwagę na następujące obszary: wymiar parlamentarny, dziedzina prawna, sfera przemysłowa, kompleks rolno-przemysłowy i rolnictwo, energia, rozwój transportu, sztuczna inteligencja, praca z młodzieżą, zapewnienie bezpieczeństwa oraz przeciwdziałanie wyzwaniom i zagrożeniom, a także agenda klimatyczna.
Kolejnym ważnym tematem dla naszego regionu jest ochrona lodowców. Mając świadomość znaczenia lodowców jako głównego zasobu do tworzenia czystej wody pitnej, a także w celu wdrożenia rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie ogłoszenia roku 2025 Międzynarodowym Rokiem Ochrony Lodowców, przyjęcie oświadczenia przywódców państw na temat ochrony lodowców zostanie zainicjowane podczas posiedzenia Rady Szefów Państw w 2025 roku.
Warto zauważyć, że inicjatywa Prezydenta Republiki Tadżykistanu w sprawie ochrony lodowców stała się ważną platformą dialogu międzynarodowego. Mamy nadzieję, że kraje WNP, w tym zaprzyjaźniona Białoruś, wezmą udział na wysokim szczeblu w międzynarodowej konferencji wysokiego szczebla na temat ochrony lodowców, która odbędzie się w Duszanbe w maju 2025 roku.
Ponadto Tadżykistan, podczas swojego przewodnictwa w WNP, spodziewa się przyspieszyć proces koordynacji dokumentów związanych z migracją zarobkową we Wspólnocie Narodów. W tym kierunku zostaną podjęte wysiłki w celu przyspieszenia porozumienia w sprawie projektu koncepcji stopniowego tworzenia wspólnego rynku pracy i regulacji migracji zarobkowej państw członkowskich WNP oraz porozumienia w sprawie wzajemnego uznawania dokumentów pracowników migrujących, które są przedmiotem dyskusji od dłuższego czasu.
Chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że szczegółowa prezentacja koncepcji przewodnictwa Republiki Tadżykistanu zostanie tradycyjnie dokonana przez delegację tadżyckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych na posiedzeniu Komitetu Wykonawczego WNP w Mińsku na początku roku.
Tak więc przewodnictwo Tadżykistanu będzie miało na celu wzmocnienie roli WNP jako skutecznej platformy wielostronnej interakcji, promowanie konstruktywnego dialogu między państwami członkowskimi, rozwój integracji gospodarczej oraz wspieranie współpracy kulturalnej i humanitarnej.
- Panie Ambasadorze, gdyby został Pan poproszony o opisanie stosunków między Tadżykistanem a Białorusią w kilku słowach, jakie byłyby to słowa?
- Krótko mówiąc, jest to przyjaźń, zaufanie i wspólna przyszłość. Nasze kraje łączą nie tylko stosunki gospodarcze i kulturalne, ale także szczery szacunek do siebie nawzajem. Rozumiemy się na poziomie tradycji i wartości. Wzajemne wsparcie i ludzkie ciepło są fundamentem, który pozwala nam budować silne i obiecujące relacje.
Na zakończenie chciałbym skorzystać z okazji i życzyć Państwu, wszystkim czytelnikom i narodowi białoruskiemu Szczęśliwego Nowego Roku! Niech Nowy Rok przyniesie pokój, radość i dobrobyt w każdym domu, a nasze dobrosąsiedzkie stosunki niech nadal rozwijają się z korzyścią dla naszych narodów.
Rozmowa koncentrowała się na nadchodzącym przewodnictwie Tadżykistanu w WNP w 2025 roku. Wśród kluczowych priorytetów znajdują się poprawa pracy Wspólnoty Narodów, wzmocnienie integracji gospodarczej, rozwój współpracy humanitarnej, w ramach której szczególne miejsce zajmą obchody 80. rocznicy Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej, rozwój agendy klimatycznej i przyspieszenie uzgadniania dokumentów związanych z migracją zarobkową. Ambasador wyraził przekonanie, że Tadżykistan będzie w stanie wnieść znaczący wkład w rozwój Wspólnoty.
- Panie Ambasadorze, w naszej ostatniej rozmowie szczegółowo omówiliśmy osiągnięcia Tadżykistanu w latach niepodległości, wzmocnienie więzi politycznych i gospodarczych z Białorusią, współpracę humanitarną, kwestie dyplomacji wodnej, a także rozwój interakcji kulturalnych i edukacyjnych między naszymi krajami. Dziś, u progu 2024 roku, proszę o odpowiedź na pytanie, które z tych obszarów były najbardziej rozwinięte w minionym roku i które osiągnięcia uważa Pan za najbardziej znaczące dla stosunków białorusko-tadżyckich?
- Rzeczywiście, rok 2024 był pełen wydarzeń i inicjatyw, które wzmocniły partnerstwo między Tadżykistanem a Białorusią. Chciałbym podkreślić najważniejsze wydarzenia, które podkreślają nasze wspólne wysiłki.
Rok rozpoczął się od ważnego wydarzenia - na zaproszenie Prezydenta Republiki Białoruś Aleksandra Łukaszenki spotkaliśmy się z nim 15 stycznia w Pałacu Niepodległości. Prezydent zwrócił uwagę na niezmienny charakter przyjaźni i braterstwa między naszymi krajami i podkreślił potrzebę dalszego pogłębiania współpracy dwustronnej. Szczególną uwagę zwrócono na kwestie zwiększenia obrotów handlowych, współdziałania w kluczowych sektorach gospodarki, takich jak przemysł, rolnictwo i transport, a także ustanowienie Tadżyckiego Domu Handlowego na Białorusi.
Spotkanie to nie tylko nadało ton całorocznej współpracy, ale także nakreśliło konkretne kroki w celu wzmocnienia strategicznego partnerstwa. Taka uwaga i wsparcie ze strony najwyższego kierownictwa Białorusi daje nam pewność pomyślnej realizacji wyznaczonych zadań.
W ciągu roku odbyły się ważne wzajemne wizyty wysokich rangą delegacji obu krajów, które nadały nowy impuls naszemu strategicznemu partnerstwu. W lutym tadżycka delegacja parlamentarna, w tym pierwszy zastępca przewodniczącego Majlisi Namoyandagon Majlisi Oli Tadżykistanu Mahmadali Vatanzoda, przewodniczący Centralnej Komisji ds. Wyborów i Referendów Tadżykistanu Bakhtiyer Khudoerzoda, asystent prezydenta Republiki Tadżykistanu ds. prawnych Zarif Alizoda i inni wysocy rangą urzędnicy, odwiedzili Białoruś, aby uczestniczyć jako międzynarodowi obserwatorzy w wyborach deputowanych do Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi.
Ponadto jesteśmy wdzięczni stronie białoruskiej za udział Siergieja Chomenko, wiceprzewodniczącego Rady Republiki Zgromadzenia Narodowego Republiki Białoruś, w Międzynarodowej Konferencji Parlamentarnej „30. rocznica Konstytucji Republiki Tadżykistanu”.
Ważny był również udział białoruskiej delegacji pod przewodnictwem Ministra Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska Republiki Białoruś Siergieja Maslaka w III Międzynarodowej Konferencji Wysokiego Szczebla na temat realizacji inicjatyw Międzynarodowej Dekady Działań „Woda dla Zrównoważonego Rozwoju, 2018-2028”, która odbyła się w czerwcu w Tadżykistanie. Podczas tej konferencji przewodnicząca Stałej Komisji Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Białorusi ds. pracy i ochrony socjalnej Irina Kostewicz wzięła udział w forum parlamentarnym „Zasoby wodne i zrównoważony rozwój demograficzny dla młodzieży”.
Ponadto ważnym wydarzeniem roku było dwustronne spotkanie ministrów spraw zagranicznych Tadżykistanu i Białorusi, które odbyło się w kwietniu 2024 roku. Podczas rozmów omówiono kluczowe kwestie współpracy politycznej, gospodarczej i kulturalnej, a także perspektywy realizacji nowych wspólnych inicjatyw, w tym opracowanie umowy międzyrządowej w sprawie procedury pobytu obywateli obu krajów.
17. posiedzenie białorusko-tadżyckiej międzyrządowej komisji ds. handlu i współpracy gospodarczej, które odbyło się w Mińsku, było ważnym wydarzeniem na ścieżce handlowej i gospodarczej. Spotkanie koncentrowało się na lokalizacji produkcji białoruskich maszyn rolniczych w Tadżykistanie, tworzeniu wspólnych przedsięwzięć i rozwoju współpracy inwestycyjnej. Wyniki spotkania potwierdziły, że mamy ogromny potencjał do dalszego rozwoju i wzmocnienia naszego partnerstwa. Przykładem udanej współpracy przemysłowej jest działalność spółki Agrotechservis, która nie tylko zaopatruje rynek krajowy, ale także eksportuje swoje produkty do krajów sąsiednich. W marcu 2024 r., decyzją rządu Republiki Tadżykistanu, działka o powierzchni 1,5 ha została przeznaczona na dalszy rozwój przedsiębiorstwa w mieście Gissar.
Jestem przekonany, że ta decyzja otworzyła nowe możliwości rozszerzenia współpracy z przedsiębiorstwami przemysłu maszynowego. Zaproponowano inicjatywę zwiększenia lokalizacji i zakresu sprzętu montowanego w zakładach Agrotechservice, a także uruchomienia produkcji kosiarek samojezdnych i kombajnów zbożowych. Partnerzy poparli tę inicjatywę i podjęto już konkretne działania w celu jej wdrożenia. Niewątpliwie jest to ważny krok w zacieśnianiu współpracy przemysłowej.
Należy również zauważyć, że w pierwszych 10 miesiącach 2024 r. dwustronne obroty handlowe wyniosły ponad 140 mln USD, co stanowi wzrost o 84% rok do roku.
Oczekuje się, że wolumen ten przekroczy 150 milionów dolarów do końca 2024 roku.
Niewątpliwie taki wzrost stał się możliwy dzięki realizacji poleceń Prezydenta Republiki Tadżykistanu Emomali Rahmona i Prezydenta Republiki Białorusi Aleksandra Łukaszenki, którzy zwracają szczególną uwagę na partnerstwo gospodarcze naszych krajów. Widzimy wyniki tej pracy, zwłaszcza w takich obszarach jak współpraca przemysłowa i kompleks rolno-przemysłowy.
Ponadto niedawno, 5 grudnia, odbyło się drugie spotkanie grupy roboczej ds. przyciągania inwestycji bezpośrednich między naszymi krajami, na którym omówiono konkretne projekty, w tym nowe wspólne inicjatywy. Jestem przekonany, że ten format współpracy stanie się ważnym impulsem do nowych osiągnięć w realizacji potencjału inwestycyjnego i obrotów handlowych między Tadżykistanem a Białorusią.
Jednocześnie chciałbym zwrócić uwagę na znaczenie rozwoju współpracy międzyregionalnej między naszymi krajami. Nasze stolice Duszanbe i Mińsk są miastami siostrzanymi. We wrześniu tadżycka delegacja na czele z zastępcą przewodniczącego Duszanbe wzięła udział w obchodach Dnia białoruskiej stolicy.
W dniach 16-19 października delegacja obwodu homelskiego na czele z przewodniczącym komitetu wykonawczego Iwanem Krupko odwiedziła region Khatlon w Republice Tadżykistanu. Delegacja wzięła udział w Międzynarodowej Wystawie „Bokhtar Food - 2024” oraz Międzynarodowym Forum Inwestycyjno-Eksportowym „Khatlon Invest”. Podczas wizyty strony omówiły aktualne kwestie współpracy dwustronnej między regionami Homel i Khatlon, osiągnęły konkretne porozumienia w sprawie rozwoju więzi handlowych, gospodarczych i humanitarnych oraz podpisały Program Działań („Mapa Drogowa”) na lata 2025-2026 w celu realizacji umowy między regionami.
Z kolei delegacja z regionu Sughd składająca się z przedstawicieli agencji rządowych i przedsiębiorców w celu rozwijania bezpośrednich kontaktów i wzmacniania współpracy na poziomie regionalnym wzięła udział w dwóch wydarzeniach gospodarczych - XV Międzynarodowym Forum Gospodarczym „Młyn Sukcesu” oraz II Międzynarodowym Forum Współpracy w zakresie substytucji importu państw członkowskich SCO, które odbędzie się w Mohylewie we wrześniu 2024 roku.
Współpraca kulturalna jest zawsze ważną częścią stosunków między naszymi krajami. Jakie ważne wydarzenia miały miejsce w tej dziedzinie w 2024 roku?
- Rok 2024 był bogaty w wydarzenia kulturalne, które wzmocniły więzi przyjaźni między Tadżykistanem a Białorusią.
Współpraca kulturalna w tym roku była żywym przykładem wzmacniania przyjaźni między naszymi narodami. Wśród najważniejszych wydarzeń chciałbym wyróżnić Dni Kultury Białorusi w Tadżykistanie, które odbyły się w dniach 25-27 listopada. Ceremonia otwarcia odbyła się w Tadżyckim Państwowym Akademickim Teatrze Opery i Baletu. Białoruskie zespoły, w tym Państwowy Akademicki Zespół Tańca Białorusi, Narodowy Akademicki Chór Ludowy im. Giennadija Citowicza i grupa wokalna „Czysty Głos”, dostarczyły publiczności niezapomnianych wrażeń.
Podczas tego wydarzenia odbyły się również Dni Kina Białoruskiego, które rozpoczęły się pokazem filmu fabularnego „Czarny zamek”. Biblioteka Narodowa Tadżykistanu zorganizowała wystawę „Przez krew serca”, która przybliżyła tadżyckiej publiczności literackie i dokumentalne dziedzictwo Białorusi. W tym samym czasie podpisano Memorandum o współpracy między Państwową Instytucją „Państwowa Filharmonia Tadżykistanu imienia Akasharifa Juraeva” a Państwową Instytucją „Państwowa Filharmonia Orderu Czerwonego Sztandaru Pracy Białorusi”.
Chciałbym szczególnie wspomnieć o uroczystym przyjęciu i koncercie, który odbył się 22 kwietnia 2024 r. w Białoruskiej Państwowej Filharmonii na cześć Międzynarodowego Dnia Nowruz. Wydarzenie to było kulturalnym prezentem od Prezydenta Republiki Tadżykistanu Emomali Rahmona dla narodu białoruskiego. W koncercie wzięły udział takie gwiazdy tadżyckiej estrady jak Hasan Haidar i Parvin Yusufi, a także zespół Państwowej Orkiestry Symfonicznej Biura Wykonawczego Prezydenta Republiki Tadżykistanu. Wydarzenie to było doskonałą okazją dla mieszkańców i gości Białorusi, a także naszych rodaków mieszkających w waszym przyjaznym kraju, do zapoznania się z bogatym dziedzictwem kulturowym Tadżykistanu.
W listopadzie 2024 r. na Białorusi odbyły się Tadżyckie Dni Filmowe, które były ważnym krokiem w kierunku popularyzacji tadżyckiej kultury za granicą. Podpisano umowę między Tadżykfilm a białoruskim Kinoprokatem, która pozwoli na wyświetlanie tadżyckich filmów, w tym dramatu DOV obiecującego tadżyckiego reżysera Mukhiddina Muzaffara, w białoruskich kinach już w 2025 roku.
Wszystkie te inicjatywy kulturalne podkreślają również wysoki poziom przyjaźni między naszymi krajami i przywódcami - szanowanym Emomali Rakhmonem i Aleksandrem Łukaszenką.
- Którą z inicjatyw rozpoczętych w 2024 r. uważa Pan za najbardziej obiecującą dla dalszego rozwoju współpracy w najbliższej przyszłości?
- Jedną z najbardziej obiecujących inicjatyw rozpoczętych w tym roku jest budowa Tadżyckiego Domu Handlowego w Mińsku, który stanie się nie tylko platformą handlową, ale także ważnym centrum kulturalnym i turystycznym. Projekt ten otworzy nowe możliwości promocji tadżyckich produktów, prezentacji unikalnego dziedzictwa kulturowego i rozwoju turystyki.
Jak już wspomniano, inicjatywa ta została zatwierdzona przez Prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenkę na naszym spotkaniu w dniu 15 stycznia. Prezydent zwrócił uwagę na jej ważną rolę w rozwoju tadżycko-białoruskiej współpracy gospodarczej i obecnie aktywnie angażujemy się w jej realizację. Warto zauważyć, że projekt ten jest realizowany kosztem tadżyckiego inwestora, co świadczy o gotowości tadżyckiego biznesu do aktywnego udziału w białoruskiej gospodarce.
Mamy nadzieję, że Dom Handlowy stanie się ważnym symbolem wzmacniania więzi gospodarczych i humanitarnych między naszymi krajami oraz platformą dla nowych wspólnych projektów. Obecnie projekt jest na etapie uzyskiwania pozwoleń od Mińskiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego, co pozwoli nam przystąpić do opracowania dokumentacji projektowej i kosztorysowej oraz rozpoczęcia prac budowlanych.
Chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że dążymy do pogłębienia stosunków dwustronnych w tej dziedzinie, rozszerzenia więzi handlowych i stworzenia korzystnych warunków dla rozwoju dwustronnego biznesu, przyciągania inwestycji i realizacji wspólnych projektów. W tym celu na początku 2024 r. powołano nowego przedstawiciela Izby Handlowo-Przemysłowej Republiki Tadżykistanu w Republice Białoruś.
Należy również zauważyć, że szczególne miejsce w stosunkach tadżycko-białoruskich zajmuje sfera edukacji, która ma ogromny potencjał do dalszego rozwoju. Białoruś słynie z wysokiej jakości usług edukacyjnych, co przyciąga tadżyckich studentów, których liczba przekracza już 500, biorąc pod uwagę wspólne programy wymiany oparte na umowach między instytucjami szkolnictwa wyższego naszych krajów. Studiują oni w tak poszukiwanych dziedzinach jak inżynieria, technologia i medycyna, i wracają do Tadżykistanu z aktualną wiedzą, stając się cennymi specjalistami.
Nawiasem mówiąc, w dniach 27-28 listopada w Duszanbe odbyło się III Międzynarodowe Forum Rektorów Szkół Wyższych Republiki Białorusi i Republiki Tadżykistanu. Omówiono wspólne programy edukacyjne, wymianę akademicką, a nawet możliwość utworzenia filii białoruskich uniwersytetów w Tadżykistanie. Jestem przekonany, że te inicjatywy przeniosą naszą współpracę edukacyjną na nowy poziom. Jesteśmy również zainteresowani zwiększeniem liczby tadżyckich studentów na Białorusi i rozszerzeniem zakresu wspólnych programów edukacyjnych.
- Panie Ambasadorze, biorąc pod uwagę tak aktywną dynamikę stosunków dwustronnych, czy możemy spodziewać się otwarcia bezpośrednich lotów między Mińskiem a Duszanbe?
- Niewątpliwie przywrócenie bezpośrednich lotów między Duszanbe a Mińskiem będzie znaczącym krokiem w kierunku zwiększenia ruchu turystycznego, poprawy dostępności transportowej, wzajemnego handlu i wzmocnienia relacji międzyludzkich. Kwestia ta znajduje się w agendzie stosunków dwustronnych i została omówiona w szczególności 5 czerwca i 6 grudnia na regularnym posiedzeniu międzyrządowej komisji ds. handlu i współpracy gospodarczej w Mińsku oraz na drugim posiedzeniu grupy roboczej naszych krajów ds. współpracy inwestycyjnej.
Odpowiedzialne agencje obu krajów zostały poinstruowane, aby dokładnie pracować nad tą kwestią. Jestem przekonany, że w niedalekiej przyszłości będziemy w stanie przywrócić loty między Mińskiem a Duszanbe, co będzie ważnym krokiem w kierunku dalszego wzmocnienia naszych więzi gospodarczych i humanitarnych.
Ogólnie rzecz biorąc, rozwój kontaktów turystycznych jest ważnym elementem stosunków dwustronnych między Tadżykistanem a Białorusią. Widzimy ogromny potencjał we współpracy turystycznej, ponieważ nasze kraje mogą zaoferować sobie nawzajem unikalne atrakcje kulturowe i przyrodnicze.
- Panie Ambasadorze, jak wiadomo, w 2025 r. przewodnictwo w WNP przejdzie do Republiki Tadżykistanu. Jakie cele i priorytety stawia sobie Pana kraj w związku z tym przewodnictwem?
- Celem przewodnictwa Tadżykistanu w WNP jest przyczynienie się do osiągnięcia celów kluczowych dokumentów i strategii rozwoju Wspólnoty Niepodległych Państw, które obejmują okres średnioterminowy.
Innowacyjnym pomysłem tadżyckiego przewodnictwa będzie rozpoczęcie dyskusji na temat usprawnienia działań WNP. W tym celu planujemy zorganizować specjalne konsultacje w Tadżykistanie i Komitecie Wykonawczym WNP z udziałem zainteresowanych ministerstw i agencji. Konsultacje te będą miały na celu wypracowanie konkretnych propozycji, które pozwolą na poprawę efektywności pracy Wspólnoty Niepodległych Państw.
Inicjatywa ta będzie realizowana w ramach Koncepcji dalszego rozwoju WNP i innych dokumentów koncepcyjnych. Jesteśmy przekonani, że takie kroki pomogą WNP dostosować się do nowych wyzwań i wzmocnić jej rolę jako platformy współpracy międzypaństwowej. Przewodnictwo będzie sprawowane w oparciu o zasady ciągłości i poszanowania opinii każdego z uczestniczących państw.
W sferze politycznej nacisk zostanie położony na promowanie pozytywnego wizerunku WNP na arenie międzynarodowej. Obejmuje to rozszerzenie współpracy z ONZ, jej wyspecjalizowanymi agencjami, a także z organizacjami regionalnymi, takimi jak SOW, OUBZ i EUG.
W sferze gospodarczej priorytetem będzie wdrożenie drugiego etapu Strategii Rozwoju Gospodarczego WNP na lata 2026-2030, zwiększenie wielkości wzajemnej wymiany handlowej, rozszerzenie asortymentu dostarczanych towarów, wprowadzenie światowych standardów i nowych technologii w celu zwiększenia konkurencyjności produktów WNP.
Niewątpliwie obchody 80. rocznicy Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej zajmą ważne miejsce w przebiegu przewodnictwa.
W związku z tym, na podstawie Planu działania na rzecz przygotowania i obchodów tej ważnej daty w WNP w 2025 r., a także Apelu szefów państw członkowskich WNP do narodów Wspólnoty Niepodległych Państw i społeczności światowej z okazji 80. rocznicy zwycięstwa narodu radzieckiego w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945, podjęte zostaną wysiłki w celu opracowania krajowych dokumentów docelowych, z naciskiem na zapewnienie ukierunkowanej pomocy społecznej i materialnej weteranom, programów edukacyjnych i działań mających na celu zachowanie i przekazywanie pamięci historycznej.
Tadżyckie przewodnictwo zwróci również szczególną uwagę na następujące obszary: wymiar parlamentarny, dziedzina prawna, sfera przemysłowa, kompleks rolno-przemysłowy i rolnictwo, energia, rozwój transportu, sztuczna inteligencja, praca z młodzieżą, zapewnienie bezpieczeństwa oraz przeciwdziałanie wyzwaniom i zagrożeniom, a także agenda klimatyczna.
Kolejnym ważnym tematem dla naszego regionu jest ochrona lodowców. Mając świadomość znaczenia lodowców jako głównego zasobu do tworzenia czystej wody pitnej, a także w celu wdrożenia rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie ogłoszenia roku 2025 Międzynarodowym Rokiem Ochrony Lodowców, przyjęcie oświadczenia przywódców państw na temat ochrony lodowców zostanie zainicjowane podczas posiedzenia Rady Szefów Państw w 2025 roku.
Warto zauważyć, że inicjatywa Prezydenta Republiki Tadżykistanu w sprawie ochrony lodowców stała się ważną platformą dialogu międzynarodowego. Mamy nadzieję, że kraje WNP, w tym zaprzyjaźniona Białoruś, wezmą udział na wysokim szczeblu w międzynarodowej konferencji wysokiego szczebla na temat ochrony lodowców, która odbędzie się w Duszanbe w maju 2025 roku.
Ponadto Tadżykistan, podczas swojego przewodnictwa w WNP, spodziewa się przyspieszyć proces koordynacji dokumentów związanych z migracją zarobkową we Wspólnocie Narodów. W tym kierunku zostaną podjęte wysiłki w celu przyspieszenia porozumienia w sprawie projektu koncepcji stopniowego tworzenia wspólnego rynku pracy i regulacji migracji zarobkowej państw członkowskich WNP oraz porozumienia w sprawie wzajemnego uznawania dokumentów pracowników migrujących, które są przedmiotem dyskusji od dłuższego czasu.
Chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że szczegółowa prezentacja koncepcji przewodnictwa Republiki Tadżykistanu zostanie tradycyjnie dokonana przez delegację tadżyckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych na posiedzeniu Komitetu Wykonawczego WNP w Mińsku na początku roku.
Tak więc przewodnictwo Tadżykistanu będzie miało na celu wzmocnienie roli WNP jako skutecznej platformy wielostronnej interakcji, promowanie konstruktywnego dialogu między państwami członkowskimi, rozwój integracji gospodarczej oraz wspieranie współpracy kulturalnej i humanitarnej.
- Panie Ambasadorze, gdyby został Pan poproszony o opisanie stosunków między Tadżykistanem a Białorusią w kilku słowach, jakie byłyby to słowa?
- Krótko mówiąc, jest to przyjaźń, zaufanie i wspólna przyszłość. Nasze kraje łączą nie tylko stosunki gospodarcze i kulturalne, ale także szczery szacunek do siebie nawzajem. Rozumiemy się na poziomie tradycji i wartości. Wzajemne wsparcie i ludzkie ciepło są fundamentem, który pozwala nam budować silne i obiecujące relacje.
Na zakończenie chciałbym skorzystać z okazji i życzyć Państwu, wszystkim czytelnikom i narodowi białoruskiemu Szczęśliwego Nowego Roku! Niech Nowy Rok przyniesie pokój, radość i dobrobyt w każdym domu, a nasze dobrosąsiedzkie stosunki niech nadal rozwijają się z korzyścią dla naszych narodów.
