ENERGIA ATOMOWA
8 grudnia, Mińsk /Kor. BELTA/. 25 lat temu Prezydenci Republiki Białoruś i Federacji Rosyjskiej podpisali Traktat o utworzeniu Państwa Związkowego. Ten strategiczny dokument położył podwaliny pod integrację obu krajów i nadał dynamiczny rozwój stosunkom białorusko-rosyjskim.
Po rozpadzie ZSRR republiki wchodzące w jego skład zaczęły szukać nowych dróg współpracy. 8 grudnia 1991 r. we wsi Wiskuli w Puszczy Białowieskiej podpisano Porozumienie o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw. Dokument ten oznaczał koniec istnienia Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i przewidywał utworzenie Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP).
Od 1992 r. w ramach WNP trwa proces zacieśniania dwustronnych więzi między Białorusią a Rosją. Proces integracji przebiegał stopniowo, weryfikując każdy krok.
Pierwszym krokiem był Traktat o przyjaźni, dobrosąsiedztwie i współpracy zawarty 21 lutego 1995 roku. Drugim był Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Białorusi i Rosji, podpisany przez Aleksandra Łukaszenkę i Borysa Jelcyna 2 kwietnia 1996 roku w Sali Georgiejewskiej na Kremlu.
Następnie 29 kwietnia 1996 r. w Sankt Petersburgu szefowie parlamentów Białorusi i Rosji podpisali umowę o utworzeniu Zgromadzenia Parlamentarnego - organu przedstawicielskiego utworzonego w oparciu o zasadę równej reprezentacji deputowanych parlamentów narodowych Białorusi i Rosji.
2 kwietnia 1997 r. w Moskwie Prezydenci Białorusi i Rosji podpisali Traktat o Związku Białorusi i Rosji. Od tego czasu 2 kwietnia obchodzony jest jako Dzień Jedności Narodów Białorusi i Rosji.
23 maja 1997 r. podpisano Kartę Związku Białorusi i Rosji. Zgodnie z nią powołano Radę Najwyższą i Komitet Wykonawczy Związku. Zgromadzenie Parlamentarne Wspólnoty zostało przekształcone w Zgromadzenie Parlamentarne Związku Białorusi i Rosji. W latach 1997-1998 utworzono również organy wykonawcze Związku, wspólny budżet, opracowano i wdrożono pierwsze programy związkowe.
25 grudnia 1998 r. Prezydenci Białorusi i Rosji podpisali nowy pakiet dokumentów, który zawierał Deklarację o dalszym zjednoczeniu Białorusi i Rosji, Traktat o równych prawach obywateli oraz Umowę o stworzeniu równych warunków dla podmiotów gospodarczych. W deklaracji państwa uznały sukces związku i zgodziły się na dalszą integrację poprzez utworzenie pełnoprawnego Państwa Związkowego.
Prawie rok później - 8 grudnia 1999 roku - w Moskwie podpisano Traktat o utworzeniu Państwa Związkowego oraz przyjęto Program Działań Republiki Białoruś i Federacji Rosyjskiej w celu realizacji postanowień Traktatu. Wszedł on w życie 26 stycznia 2000 roku po ratyfikacji przez parlamenty obu krajów.
Władze Państwa Związkowego
Traktat o utworzeniu Państwa Związkowego (PZ) przewidywał ustanowienie organów regulujących działalność PZ i życie w nim. Obejmowały one Najwyższą Radę Państwa, Radę Ministrów, Stały Komitet, Sąd i Departament Obrachunkowy. Funkcje parlamentu Państwa Związkowego pełni Zgromadzenie Parlamentarne Związku Białorusi i Rosji.
Najwyższym organem Państwa Związkowego jest Najwyższa Rada Państwowa. W jej skład wchodzą głowy państw, szefowie rządów i szefowie izb parlamentów Republiki Białoruś i Federacji Rosyjskiej. Najwyższa Rada Państwowa określa najważniejsze kwestie rozwoju Państwa Związkowego.
Radzie przewodniczy rotacyjnie jeden z Prezydentów - Białorusi lub Rosji. Obecnie funkcję przewodniczącego Najwyższej Rady Państwowej pełni Prezydent Republiki Białoruś Aleksander Łukaszenka, który zajmuje to stanowisko od 2000 roku.
Zgromadzenie Parlamentarne Związku Białorusi i Rosji jest organem przedstawicielskim i ustawodawczym Państwa Związkowego. Parlament składa się z dwóch izb - Izby Związku i Izby Reprezentantów.
Rada Ministrów jest organem wykonawczym Państwa Związkowego. Składa się z przewodniczącego Rady Ministrów, szefów rządów Białorusi i Rosji, sekretarza stanu, ministrów spraw zagranicznych, gospodarki i finansów państw członkowskich, a także szefów głównych sektorowych i funkcjonalnych organów zarządzających Państwa Związkowego. Przewodniczący Rady Ministrów jest mianowany przez Radę Najwyższą Państwa Związkowego. Może to być szef rządu jednego z państw członkowskich na zasadzie rotacji. Obecnie szefem Rady Ministrów Państwa Związkowego jest premier Rosji Michaił Miszustin.
Sąd Państwa Związkowego jest organem powołanym do zapewnienia jednolitej interpretacji i stosowania niniejszego Traktatu, aktów normatywno-prawnych Państwa Związkowego. Składa się z 9 sędziów mianowanych przez Parlament Państwa Związkowego na wniosek Najwyższej Rady Państwowej.
Departament Obrachunkowy sprawuje kontrolę nad finansami Państwa Związkowego. Składa się z 11 członków powoływanych na sześcioletnią kadencję spośród obywateli państw członkowskich, którzy posiadają doświadczenie w zakresie kontroli i audytu oraz organizacji audytorskich. Członkowie Departamentu Obrachunkowego są mianowani przez Parlament Państwa Związkowego na wniosek Rady Ministrów.
Stały Komitet Państwa Związkowego organizuje wykonanie postanowień Traktatu o Państwie Związkowym, opracowuje propozycje dotyczące strategii jego rozwoju, koordynuje pracę organów sektorowych i funkcjonalnych Państwa Związkowego. Wspólnie z odpowiednimi organami państw uczestniczących przeprowadza wstępne rozpatrzenie programów, projektów i działań Państwa Związkowego, przedkłada Radzie Ministrów wnioski i informuje ją o postępach w ich realizacji.
Stały Komitet formułuje również i przedkłada do rozpatrzenia przez Radę Najwyższą Państwa i Radę Ministrów projekty porządku obrad ich posiedzeń i planów pracy, a także zapewnia współdziałanie między Radą Ministrów Państwa Związkowego a Zgromadzeniem Parlamentarnym Związku Białorusi i Rosji.
Na czele Stałego Komitetu stoi Sekretarz Stanu Państwa Związkowego Dmitrij Mieziencew.
Projekty Państwa Związkowego
Oprócz regularnych spotkań w ramach upoważnionych organów Państwa Związkowego, najważniejsze kwestie jego dalszego rozwoju są poruszane na różnych forach, spotkaniach dwustronnych i wielostronnych, w tym z udziałem najwyższych urzędników Białorusi i Rosji.
Przez lata istnienia Państwa Związkowego zrealizowano i nadal realizuje się dziesiątki programów. Dotyczą one przede wszystkim sfery społecznej, nauki, obronności i bezpieczeństwa.
Ustanowiona została Nagroda Państwa Związkowego w dziedzinie literatury i sztuki, która przyznawana jest za dzieła literackie i artystyczne wnoszące wielki wkład w umacnianie stosunków braterstwa, przyjaźni i wszechstronnej współpracy między uczestniczącymi państwami. Nagroda została przyznana po raz pierwszy we wrześniu 2002 roku w Mińsku.
Ustanowiono Nagrodę Państwową Państwa Związkowego w dziedzinie nauki i technologii. Jest ona przyznawana białoruskim i rosyjskim naukowcom i specjalistom za wybitne wyniki wspólnych badań naukowych, odkrycia i osiągnięcia naukowe, które znacząco wzbogaciły światową naukę i wniosły znaczący wkład w rozwój nauk przyrodniczych, technicznych i humanitarnych, a także za wspólne opracowanie próbek nowego sprzętu i zaawansowanych technologii, które zapewniają innowacyjny rozwój gospodarki, sfery społecznej i wzmocnienie zdolności obronnych Państwa Związkowego. Jego historyczny początek przypada na czerwiec 2018 roku.
Regularnie organizowany jest konkurs „Most Przyjaźni”, w którym biorą udział młodzi białoruscy i rosyjscy pisarze w wieku od 18 do 30 lat. Dzięki "Mostowi Przyjaźni" aspirujący pisarze mają możliwość dotarcia do szerokiego grona odbiorców.
„Słowiański Bazar” w Witebsku, na którym od 1998 roku odbywa się dzień poświęcony Państwu Związkowemu, stał się ważnym wydarzeniem kulturalnym na światowym poziomie. Na festiwalu przyznawane są specjalne dyplomy i nagrody „Za twórcze ucieleśnienie idei przyjaźni między narodami Białorusi i Rosji”.
Wydawany jest magazyn „Państwo Związkowe”, który opowiada o Białorusi i Rosji jako jednej całości, połączonej więzami historycznymi, gospodarczymi, duchowymi i pokrewieństwa.
Traktat o utworzeniu Państwa Związkowego stał się przykładem skutecznej formacji integracyjnej w przestrzeni poradzieckiej, udowodnił swoją aktualność i wykonalność. Wynika to nie tylko ze wspólnej historii, ale także z więzów duchowej jedności, istnienia znacznej liczby wspólnych więzi gospodarczych i kulturowych między Białorusią i Rosją.
Wydarzenia z okazji rocznicy
6 grudnia w Instytucie Historii Narodowej Akademii Nauk Białorusi odbył się okrągły stół poświęcony tej ważnej dacie. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele Stałego Komitetu Państwa Związkowego, czołowi naukowcy Narodowej Akademii Nauk Białorusi i rosyjskich uniwersytetów, białoruscy parlamentarzyści. W ramach wydarzenia otwarto wystawę książek Centralnej Biblioteki Naukowej Narodowej Akademii Nauk Białorusi im. Jakuba Kołasa. Otwarto wystawę książek „25 lat Państwa Związkowego Białorusi i Rosji”.
Białoruś przeprowadzi jednolitą lekcję „Państwo Związkowe. 25 lat razem” poświęconą 25. rocznicy podpisania Traktatu między Federacją Rosyjską a Białorusią "O ustanowieniu Państwa Związkowego".
8 grudnia, z okazji 25. rocznicy podpisania Traktatu o utworzeniu Państwa Związkowego, w Narodowym Akademickim Teatrze Opery i Baletu Republiki Białoruś odbędzie się uroczyste wydarzenie. Wezmą w nim udział najwyżsi urzędnicy Republiki Białoruś, szefowie organów państwowych Białorusi i Federacji Rosyjskiej oraz inni zaproszeni goście.
