ENERGIA ATOMOWA
W Izbie Reprezentantów rozpatrywany jest projekt ustawy "O niezależnej ocenie i certyfikacji kwalifikacji". Został on wniesiony przez rząd i przygotowuje się do pierwszego czytania. Przewodnicząca Stałej Komisji ds. Pracy i Spraw Społecznych Izby Reprezentantów Irina Kostewicz opowiedziała korespondentowi BELTA, czym jest Krajowy System Kwalifikacji i jakie funkcje mu powierzono.
"Krajowy System Kwalifikacji, czyli w skrócie KSK, powstał już w latach 60 - 80 XX wieku i przez kolejne dziesięciolecia systematycznie udoskonalany był z uwzględnieniem wymagań rozwoju gospodarczego kraju - powiedziała Irina Kostewicz. - KSK to narzędzie, które pozwala na zapewnienie koordynacji popytu na kwalifikacje pracowników z rynku pracy oraz oferty kwalifikacji ze strony systemu edukacji. W ten sposób, nowoczesnym językiem, jest to pośrednik między rynkiem pracy a systemem edukacyjnym, którego zadaniem jest zapewnienie gospodarce wykwalifikowanej kadry poprzez mechanizmy organizacyjno-prawne. Dziś jest to bardziej aktualne niż kiedykolwiek, ponieważ z każdej trybuny i platformy mówi się o problemie braku kadr. Dodatkowo problem nie polega tyle na ilości (co z pewnością jest obecne w obliczu wyzwań demograficznych), ile na jakości zasobów ludzkich".
Parlamentarzystka uzasadniła, z czym to się wiąże? "Skupię się na trzech problemach. Pierwszy problem kształtuje się już na początku drogi zawodowej człowieka, to znaczy w instytucji edukacyjnej podczas zdobywania przez przyszłego pracownika zawodu. Pracodawcy mówią o tym, że wyniki kształcenia często nie odpowiadają wymaganiom, które stawiają wobec kwalifikacji pracowników. Drugi problem polega na dość niskiej aktywności pracowników w zdobywaniu nowych wiedzy, umiejętności i kwalifikacji przez cały okres swojej kariery zawodowej. Należy również zauważyć słabe zainteresowanie i, w konsekwencji, brak motywacji ze strony pracodawców do podnoszenia przez pracowników swoich kwalifikacji. A przecież w warunkach rozwoju innowacyjnego coraz większe znaczenie ma zdobywanie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji przez cały okres aktywności zawodowej człowieka, zarówno w instytucjach edukacyjnych, jak i poza nimi. Teza "kształcenie przez całe życie" powinna stać się normą życia - zauważyła posłanka. - Trzeci problem to sytuacja odwrotna, kiedy człowiek dysponuje odpowiednimi kompetencjami. Jednak brak w kraju systemu uznawania kwalifikacji osiągniętych przez pracownika poza instytucją edukacyjną (dotyczy to przede wszystkim zawodów robotniczych) stwarza trudności przy zatrudnieniu".
Według Iriny Kostewicz te problemy wymagają kompleksowego rozwiązania. "Właśnie KSK jest jednym z mechanizmów w ich rozwiązaniu w sposób systemowy, aby stworzyć możliwość zdobywania kompetencji dostosowanych do potrzeb rynku pracy, warunków oceny kwalifikacji uzyskanych nie tylko w ramach systemu edukacji, ale także w ramach nauki nieformalnej - podkreśliła. - Dziś ponad 140 państw, w tym Federacja Rosyjska i Kazachstan, jest zaangażowanych w proces doskonalenia krajowych systemów kwalifikacji. Białoruś również podjęła w 2018 roku znaczący krok organizacyjno-prawny w tym kierunku - rząd zatwierdził Strategię średnio- i długoterminową na rzecz doskonalenia KSK. Prace ruszyły zarówno nad doskonaleniem istniejących, jak i wprowadzaniem szeregu nowych, nowoczesnych elementów KSK, takich jak krajowe i sektorowe ramy kwalifikacji, sektorowa rada kwalifikacji, standardy zawodowe, system niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji".
"A zatem, jakie mamy dzisiaj wyniki? Przy rządzie w 2019 roku powołano radę ds. rozwoju systemu kwalifikacji. W okresie 2019-2024 w ministerstwach branżowych, komitetach i koncernach utworzono 22 sektorowe rady kwalifikacji. W celu opracowania standardów zawodowych przyjęto 5 aktów prawnych Ministerstwa Pracy i Ochrony Społeczeństwa. W 2023 roku zatwierdzono Krajową Ramę Kwalifikacji. W kwietniu 2023 roku uruchomiono Zintegrowaną Cyfrową Platformę KSK. Od 1 stycznia 2024 roku w Kodeksie Pracy Republiki Białoruś wprowadzono pojęcie "standardu zawodowego" oraz określono zakres jego zastosowania. Standard zawodowy jest odpowiednikiem kwalifikacyjnych i taryfowo-kwalifikacyjnych charakterystyk. Jednak w standardzie zawodowym nowocześniej zbudowane jest opisanie funkcji zawodowych oraz wymagań dotyczących wiedzy i doświadczenia pracownika - zauważyła Irina Kostewicz. - W okresie 2020-2024 zatwierdzono 62 standardy zawodowe, które obejmują ponad 140 zawodów pracowników i stanowisk urzędniczych. Standardy zawodowe są przeznaczone do wykorzystania w systemie edukacji - przy opracowywaniu standardów edukacyjnych, przez pracodawców - przy zatrudnianiu pracowników i opracowywaniu opisów stanowisk, oraz przez pracowników - przy wyborze kwalifikacji, określaniu sposobów ich osiągnięcia oraz perspektyw zatrudnienia i awansu zawodowego".
Biorąc pod uwagę, że obecnie obowiązuje 36 wydań Jednolitego Katalogu Stanowisk Pracowników oraz 68 wydań Jednolitego Katalogu Taryfowo-Kwalifikacyjnego Zawodów Pracowników, które obejmują ponad 8 tys. nazw zawodów, jest tu wiele do zrobienia - jest pewna Irina Kostewicz. "W miarę zatwierdzania standardów zawodowych i zwiększania ich zakresu, kwalifikacyjne i taryfowo-kwalifikacyjne charakterystyki będą stopniowo znoszone. Dziś pracodawca ma prawo samodzielnie decydować, czy stosować kwalifikacyjne, taryfowo-kwalifikacyjne charakterystyki, czy standard zawodowy. Ostatecznym akordem w realizacji nowoczesnych podejść do doskonalenia KSK powinno być utworzenie systemu niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji. Właśnie wprowadzony do Izby Reprezentantów projekt ustawy tworzy podstawy prawne do jego utworzenia - wyjaśniła. - Dziś na rynku pracy obserwuje się rozwój kompetencji nabytych przez obywateli w procesie samodzielnego kształcenia oraz praktycznego doświadczenia, w tym przy wykonywaniu prac na podstawie umów cywilnoprawnych i jako indywidualni przedsiębiorcy. Dlatego głównym zadaniem nowego systemu jest uznanie wiedzy, umiejętności i doświadczenia kandydatów, zdobytych w zawodach pracowników poza systemem edukacji lub samodzielnie".
"Wysokie zapotrzebowanie na niezależną ocenę i certyfikację kwalifikacji potwierdzają dane z badania pracodawców przeprowadzonego w 2023 roku. Zainteresowanie przeprowadzeniem tej oceny dla zatrudnienia pracowników, którzy nabyli wiedzę i doświadczenie samodzielnie, zaznaczyło ponad 70% pracodawców. Przykładami takich zawodów są: monter, hydraulik, stolarz, elektryk, mechanik samochodowy, dźwigowy, malarz, tynkarz, murarz, cieśla, krawcowa, cukiernik, hodowca zwierząt, mechanik maszyn rolniczych, fryzjer i inne.
Jakie podejścia zostały zawarte w projekcie ustawy i jak będą funkcjonować
"Aby system niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji mógł działać, instytucjom edukacyjnym będzie nadawany status centrum niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji. Decyzja o nadaniu statusu centrum będzie podejmowana przez branżowy centralny organ administracji państwowej z uwzględnieniem decyzji odpowiednich sektorowych rad kwalifikacji. Przechodzenie niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji jest dobrowolne. Może być inicjowane zarówno przez samego kandydata, jak i pracodawcę. W przypadku skierowania kandydata z inicjatywy pracodawcy, niezależna ocena i certyfikacja kwalifikacji będą przeprowadzane na koszt pracodawcy, a w przypadku inicjatywy samego kandydata - na jego własny koszt. Niezależną ocenę i certyfikację kwalifikacji proponuje się przeprowadzać w formie egzaminu kwalifikacyjnego. Aby go przeprowadzić, centrum musi opracować narzędzia oceny. W celu jakościowego opracowania narzędzi oceny będą one podlegać ekspertyzie w trybie określonym przez rząd. Ponadto projekt ustawy przewiduje przeprowadzanie oceny jakości pracy centrów - raz na pięć lat. Ekspertyza i ocena jakości będą dokonywane przez Republikański Instytut Kształcenia Zawodowego. Podstawą przeprowadzania egzaminu kwalifikacyjnego są standardy zawodowe, a w ich braku - taryfowo-kwalifikacyjne charakterystyki", - powiedziała Irina Kostewicz.
Na podstawie wyników egzaminu kwalifikacyjnego będzie wydawany certyfikat potwierdzający kwalifikacje lub zaświadczenie o wynikach przeprowadzania egzaminu kwalifikacyjnego (jeśli kandydat nie zdał pomyślnie egzaminu, zostanie mu wydane zaświadczenie, które będzie zawierać rekomendacje dotyczące dalszego kształcenia w celu uzyskania odpowiednich kwalifikacji). W przypadku niezgody z wynikami niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji, kandydat ma prawo do odwołania się do komisji apelacyjnej.
W celu zapewnienia informacji dla niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji zostaną utworzone trzy rejestry (rejestr centrów niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji; rejestr nazw kwalifikacji; rejestr certyfikatów potwierdzających kwalifikacje).
Jednocześnie projekt ustawy wprowadza zmiany w Kodeksie Pracy. "Art. 12 zapewnia pracodawcom prawo do kierowania pracowników, za ich zgodą, na niezależną ocenę i certyfikację kwalifikacji, a punkt 3 art. 26 oraz art. 344 są uzupełniane certyfikatem potwierdzającym kwalifikacje. Ponadto Kodeks Pracy jest uzupełniany nowym artykułem 1021, który ustanawia gwarancje dla pracowników w przypadku kierowania ich przez pracodawcę na niezależną ocenę i certyfikację kwalifikacji. W szczególności, pracownicy będą zwolnieni z pracy w celu przeprowadzenia niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji, z zachowaniem miejsca pracy i średniego wynagrodzenia za wszystkie dni robocze tygodnia zgodnie z grafikiem pracy - dodała parlamentarzystka. - Przy tym, jeśli pracownik będzie kierowany do innej miejscowości, zapewnione mu będą gwarancje i rekompensaty, jak dla pracowników wysyłanych w podróże służbowe, to znaczy z wypłatą diet, zwrotem kosztów przejazdu do miejsca przeprowadzenia niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji oraz z powrotem, a także wynajmem lokalu mieszkalnego. W ten sposób projekt ustawy ustanawia nowe regulacje prawne dotyczące stosunków społecznych, w szczególności w celu przeprowadzania niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji kandydatów".
"Przyjęcie ustawy pozwoli na stworzenie organizacyjno-prawnego mechanizmu uznawania kwalifikacji nabytych poza systemem edukacji oraz na ustanowienie podstawy prawnej do nadania osobie prawnemu statusu centrum niezależnej oceny i certyfikacji kwalifikacji, ustalenie jednolitych warunków i procedury potwierdzania kwalifikacji, a także uznawanie kwalifikacji zarówno w zawodzie pracownika, jak i w odniesieniu do poszczególnych rodzajów prac - dodała Irina Kostewicz. - Utworzenie nowego systemu to kolejny krok w rozwiązaniu problemów rynku pracy w warunkach malejącej liczby osób w wieku produkcyjnym, ponieważ zwiększą się możliwości zatrudnienia obywateli posiadających częściowe kwalifikacje. Ponadto pozwoli to na skrócenie czasu potrzebnego systemowi edukacyjnemu, pracodawcy i pracownikowi na uzyskanie kwalifikacji."
BELTA
