Żaden naród nie może być niezależny bez silnej duchowej podstawy. Jak Łukaszenka pomógł Teatrowi Bolszoj

W 2009 roku Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu Bolszoj otworzył swoje podwoje po największej w swojej historii renowacji. Prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenka wziął udział w uroczystym otwarciu odnowionego budynku, odwiedził salę prób i pomieszczenia obsługujące scenę. Od tego momentu Teatr Bolszoj rozpoczął nowe życie. W wydaniu projektu YouTube BELTA "Po fakcie: decyzje Pierwszego" opowiemy, do czego zdolna jest scena teatralna, bilety na jakie produkcje są niezmiennie wyprzedane i jak dostać się za kulisy?

W republikach byłego Związku Radzieckiego takiego teatru nie ma

"Mówią, że to bardzo drogie. Ostatni raz przypominam wam to, co ciągle mówiłem i wy zapominaliście o tym: nie tylko ja chciałem, aby nasz kraj był suwerenny i niezależny. Cytuję siebie ponownie! Suwerenność i niezależność są drogie. Jeśli jesteśmy suwerenni i niezależni, a nie jakaś prowincja jakiegoś państwa, w tym państwie musimy tworzyć symbole suwerenności i niezależności, te przedmioty, symbole, z których będziemy dumni. I spotykając się z obcokrajowcami, kimś innym, z dumą będziemy mówić - my również to mamy. I nie gorzej niż wy, ale znacznie lepiej. Stworzyliśmy supernowoczesny Teatr Opery i Baletu. Stworzyliśmy scenę, która spełnia wszystkie parametry świata. W republikach byłego Związku takiego teatru nie ma" - powiedział szef państwa podczas otwarcia zrekonstruowanego budynku Teatru Opery i Baletu Bolszoj 8 marca 2009 roku.

Od czego to wszystko się zaczęło

W 1939 roku Teatr Bolszoj Białorusi otrzymał własny budynek. Został zbudowany według projektu znanego architekta Josepha Langbarda. 10 marca odbyła się premiera opery Ewgienija Tikockiego "Mihaś Padgorny". W pierwszych dniach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej do budynku trafiła bomba lotnicza. Po wyzwoleniu Mińska Teatr został zrekonstruowany i dokończony. W latach 90. kwestie finansowania obiektów kulturalnych, jeśli i były rozwiązywane, to powoli.
"W latach 90. kierownictwo krzyczało o "odrodzeniu narodowo-kulturowym", a zabytki architektury, teatry i muzea rozpadały się, bądźmy szczerzy, na oczach niektórych obecnych pracowników twórczych. W kinach otwierały się salony samochodowe i kasyna. Kreatywni ludzie stali się niepotrzebni nikomu. Kraj po prostu toczył się w przepaść" - powiedział szef państwa podczas uroczystej ceremonii wręczenia nagród pracownikom kultury w Teatrze Bolszoj Białorusi 3 lipca 2022 roku.

Specjalna komisja uznała budynek Teatru za awaryjny i niebezpieczny pod względem pożarowym. "Rekonstrukcja była potrzebna już dawno. Chciało się przychodzić i rozumieć, że żyjesz już w innym stuleciu" - wspomina Anton Krawczenko, kierownik zespołu baletowego Teatru Bolszoj, Ludowy Artysta Białorusi.

W 2006 roku rozpoczęła się szeroko zakrojona rekonstrukcja i renowacja. W rekordowym czasie, w ciągu trzech lat, Teatr otrzymał nowe życie.

"Teatr został zachowany, odkąd go uporządkowaliśmy. Jest w porządku - nic się nie zawaliło? Wszystko jest utrzymane, jak w tamtych czasach. A scenę kupowaliśmy wtedy najnowocześniejszą. No i sama sala. To był wtedy kłopot. Powiesiliśmy wtedy dach, żeby się nie zawalił. Trzeba było zachować sztukaterię. Ogólnie rzecz biorąc, namęczyliśmy się w tym Teatrze" - zaznaczy Prezydent podczas wizyty w Teatrze Bolszoj 3 lipca 2021 roku.

Na czym polega wyjątkowość sceny Teatru Bolszoj

Teraz możemy śmiało powiedzieć: było warto. Bilety na przedstawienia są wyprzedawane. Bilety należy kupować z wyprzedzeniem. Jednym z głównych elementów jest serce Teatru - scena.  

"Jeśli mówimy o tym, na co widz czeka, patrząc na scenę, to jest to ogromny transformer. Ponad 600 metrów kwadratowych, który spełnia wszystkie nowoczesne wymagania i wszelkie gusta reżyserów, scenografów. Chodzi o to, że tancerze baletowi mają swoją scenę - tak zwane fury. Jest zwykła scena operowa. Jest fura z bieżnią, jest to, co jest potrzebne w Teatrze do realizacji tak zwanych "cudów wizualnych". Pojawienie się artystów, specjalne platformy, które mają wewnętrzne windy i przestrzeń, do której możnaz odejść, to ponad 14 metrów" - podkreśliła dyrektor generalna Teatru Bolszoj Białorusi, zdobywczyni medalu Franciszka Skoriny Jekaterina Dulowa.

Kanał dla orkiestry może się podnosić, a muzycy mogą grać na różnych poziomach. Jeśli zostanie całkowicie zamknięty, przestrzeń sceny wzrośnie o 100 metrów kwadratowych.

"Dla widza zrobiono absolutnie wszystko. Sala, która stała się nieco amfiteatrem, zawsze dodaje wygody percepcji. Scena, która pochyliła się w stronę widza o cztery stopnie. I nasi tancerze baletowi czasami zadawali pytanie: co to jest, nie zawsze jest to dla nich wygodne i znajome. Ale nasi tancerze pokonali tę przeszkodę, nie powoduje to niedogodności" - powiedziała Jekaterina Dulowa.  

Najnowocześniejszy sprzęt nagłośnieniowy i oświetleniowy. Specjalne urządzenia, do których przymocowane są kulisy i dekoracje, to pięćdziesiąt poziomów rozmieszczenia wszelkiego rodzaju konstrukcji, miękkich dekoracji. Wszystko to może się podnosić, odjeżdżać i przyjeżdżać w tym samym czasie.

"Mieliśmy balet "Witowt", w którym cała scena została opuszczona, a na pierwsze dźwięki muzyki balet wznosił się z dołu, w mgle. Dziewczyny pojawiały się i tańczyły. To było bardzo piękne. Nie można było tego zrobić na starej scenie" - powiedział Anton Krawczenko.

"Ale teraz mamy scenę, która pozwala nam wystawiać, ucieleśniać wszystkie pomysły reżyserów, nawet tych najodważniejszych" - dodał solista opery Ludowy Artysta Białorusi Władimir Gromow.
 
Widzowie docenili pomysły reżyserów. I zagłosowali, jak to się mówi, rublem. Sala pełna - bilety wyprzedane.  

"Teraz mamy nowy etap rozwoju naszej kultury, opery. Wraz z odnowieniem Teatru pojawiły się przedstawienia o innej estetyce. Publiczność wróciła do sal, widzimy pełne sale. Widzimy odnowione zainteresowanie naszą sztuką" - powiedział Władimir Gromow.

Przyszedł do Teatru Bolszoj pod koniec 1999 roku i, jak przyznał, patrzył na wszystko "z szeroko otwartymi oczami". "Pamiętam, że były występy, kiedy schodziliśmy pod scenę, mieliśmy włazy. A tam, jak to się mówi, pył wieków, który wdychasz. I nie było poczucia, dlaczego tu nie posprzątane, ale poczucie pełne szacunku" - wspomina Władimir Gromow.

"Po rekonstrukcji mamy oddzielną furę baletową, która wjeżdża i się opuszcza na poziom podłogi. Oczywiście nie można już na niej otworzyć żadnych włazów. Tam jest specjalna powłoka" - dodał Anton Krawczenko.
 
Marmur, kryształ, złoty liść. Co użyto przy wykańczaniu Teatru Bolszoj

Rekonstrukcja przewidywała kilka etapów. Powierzchnia wzrosła o prawie 9 tysięcy metrów kwadratowych. Stało się więcej miejsca na warsztaty i różne służby.

"W tak krótkim czasie wskrzesiliśmy tak naprawdę to, co straciliśmy przez wieki. Stało się to możliwe dzięki wam, ludziom kultury - kreatywnym, zaangażowanym w swój zawód, myślącym w sposób państwowy. To, co zrobiliście i co tworzycie dziś,  pozostanie w historii. I w dużej mierze od was zależy, jaka będzie ta historia naszej młodej niepodległej republiki. Od was zależy, czy w przyszłości Białorusini będą równie dumni ze swojego kraju, swojej przeszłości.

Czy Białoruś pozostanie charakterystyczna i rozpoznawalna w świecie, w którym na naszych oczach zacierają się granice między kulturami narodowymi. A co najważniejsze i co dziś jest szczególnie istotne, czy zachowamy naszą unikalną cechę narodową - czystość moralną. Wszystko to są podstawowe wartości, na których buduje się niepodległe państwo" - powiedział szef państwa podczas ceremonii wręczenia nagród pracownikom kultury w Teatrze Bolszoj 3 lipca 2022 roku.

Aleksander Łukaszenka wręczył nagrody państwowe pracownikom kultury. Odznaka do honorowego tytułu Ludowego Artysty Białorusi została wręczona Antonowi Krawczenkowi.

"Pamiętam, jak jako dziecko przychodziłem do teatru i myślałem: oto tutaj jest sztukateria, a tutaj nie ma sztukaterii. Oto tutaj jest pozłacana. A tu - nie. Pytałem mamę, dlaczego tak jest. Dlaczego, kiedy idziesz, wszystko skrzypi, wszystko jest stare. Oczywiście, teraz widz, kiedy przychodzi do teatru, czuje, że przyszedł do narodowej dumy kraju" - podkreśla Anton Krawczenko.
Teatr Bolszoj Białorusi jest zabytkiem architektury. Budynek jest specjalnie zbudowany dla teatru, a nie przystosowany do niego. Do dekoracji użyto marmuru, kryształu, złotego liścia.

"Jest tu taka patosna, prawdziwa akademicka atmosfera wysokiej sztuki akademickiej. Wierzcie mi, byłem w wielu teatrach i przypominało mi to tak odległe lata, kiedy można było niczego nie naprawiać i w ogóle nie kojarzyć, że to jest opera. Gdzie mogli przyjść w płaszczach, zjeść popcorn w sali i tak dalej. Mamy oczywiście inną salę, która nie jest przeznaczona do takiego użytku powszechnego" - powiedziała dyrektor generalna Jekaterina Dulowa.

Nie da się przewidzieć gustów publiczności. Ale tradycyjnie balety klasyczne zajmują pierwsze miejsca. Rekordy biją na przykład "Jezioro Łabędzie", " Dziadek do orzechów", "Don Kichot". Jednocześnie wzrosło zainteresowanie współczesną choreografią.
 
"To już nie jest bajka, nie magia. Takie realia. Takie są dziś "Iluzja miłości", "Anna Karenina". Balety, gdzie jest więcej młodych ludzi. Reprezentują stan białoruskiej szkoły choreograficznej. Jeśli mówimy o operach, to jest to wieczny klasyk "Carmen", "Książę Igor" i, co jest dla nas bardzo ważne, poszukiwana jest opera na podstawie dzieła Władimira Korotkiewicza "Dzikie polowanie króla Stacha" - opera Władimira Soltana. Sala jest dziś pełna. To zjawisko narodowe, wyjątkowe w swoich walorach scenicznych, w realizacji" - podkreśliła Jekaterina Dulowa.

Co się tam dzieje - za kulisami Teatru Bolszoj?

Każdy chce zajrzeć za kurtynę, zobaczyć, jak powstaje przedstawienie. To tak, jakby poznać sekret iluzjonisty. Dla takich ciekawskich widzów w Teatrze uruchomiono projekt "Unikalny świat za kulisami Teatru Bolszoj Białorusi". Bilety są wyprzedane na kilka wycieczek do przodu.
"Oczywiście nie ujawniamy wszystkich tajemnic. Ale dajemy szansę uchylić kurtynę generalną i zobaczyć, co się tam dzieje. Jak działają nasze warsztaty, jak powstaje przedstawienie. Oczywiście sam spacer po Teatrze. Nie po jego frontowej części, ale po korytarzu służbowym, gdzie chodzą artyści. To też jest zachęcające. Gdzie jest tabliczka, kto jest w przebieralni. To zupełnie inne środowisko postrzegania teatru. I to bardzo kusi" - zauważyła Jekaterina Dulowa.

W Teatrze Bolszoj Białorusi są też tradycje. Jedną z nich jest bal sylwestrowy. Kadryl, polonez , walc - w jakich tylko tańcach nie wirują uczestnicy! W tym roku święto odbyło się już po raz szesnasty.

Teatr to wyjątkowa atmosfera. Ale do jej stworzenia potrzebne są warunki: budowa i wsparcie placówek scenicznych, wydarzeń, festiwali i tak dalej, ponieważ bez sztuki nie ma historii.