ENERGIA ATOMOWA
Białoruś od 80 lat niezmiennie promuje w Organizacji Narodów Zjednoczonych agendę zjednoczeniową mającą na celu utrzymanie bezpieczeństwa i pokoju. Znaczenie tego podkreśliłł w wywiadzie dla korespondenta BELTA wiceminister spraw zagranicznych Igor Sekreta w roku 80. rocznicy utworzenia ONZ, w której Białoruś była krajem założycielskim. Rocznica jest okazją do ponownego zwrócenia uwagi na ogromny wkład, jaki nasz kraj wniósł i nadal wnosi w rozwój największej i najbardziej autorytatywnej organizacji międzynarodowej. Zastępca szefa resortu polityki zagranicznej opowiedział o promowaniu białoruskich inicjatyw w ramach systemu ONZ, które warunkowo podzielił na trzy etapy: lata 1946-1990, 1990-2005, okres od 2005 roku do chwili obecnej. Podkreślił ogromny wkład Białorusi we wszystkich obszarach działalności Organizacji.
Pierwszy etap: lata 1946-1990
- Igorze Wiktorowiczu, jak wszystko się zaczęło, jakie białoruskie inicjatywy były pierwsze wtedy, w połowie lat 40. ubiegłego wieku, tuż po ii wojnie światowej, kiedy odbudowywano zarówno nasz kraj, jak i światową architekturę bezpieczeństwa? Jaki był ich cel?
- Białoruscy dyplomaci zaczęli aktywnie pracować w ONZ od początku działalności tej organizacji. Nasze główne zainteresowanie w pierwszych latach powojennych było z pewnością związane z problematyką skutków wojny - karaniem przestępców, odbudową dotkniętych terenów.
Już na pierwszej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 1946 roku delegacja Białorusi przedstawiła dużą inicjatywę w tej dziedzinie. Na wniosek delegacji BSRR Zgromadzenie Ogólne zatwierdziło rezolucję "W sprawie wydania i ukarania zbrodniarzy wojennych". Rezolucja wymagała od państw członkowskich ONZ podjęcia najbardziej energicznych działań w celu poszukiwania zbrodniarzy wojennych, ich aresztowania i wydania tym krajom, na terytorium których popełnili zbrodnie.
W 1968 roku na 23. sesji Zgromadzenia Ogólnego z inicjatywy Białorusi przyjęto rezolucję o nieprzyjęciu terminu przedawnienia do zbrodni wojennych i zbrodniarzy wojennych.
Wśród innych znaczących inicjatyw naszej dyplomacji w pierwszych dziesięcioleciach powojennych jest zainicjowana przez Białoruś w 1973 roku rezolucja w sprawie wykorzystania postępu naukowego i technologicznego na rzecz pokoju i postępu społecznego.
Ogólnie rzecz biorąc, pierwszy etap był wyróżniony kilkoma ważnymi inicjatywami, chociaż globalnie białoruska swoboda działania była ograniczona przez fakt, że Białoruś nie była wówczas niepodległym państwem, była częścią ZSRR.
Drugi etap: lata 1990-2005
- Tragedia w Czarnobylu, dobrowolna rezygnacja przez Białoruś z broni jądrowej - co jeszcze było charakterystyczne dla tego okresu i jak nasz kraj reagował na wydarzenia tamtych czasów na poziomie pracy w ONZ?
- Drugi etap należy rozpocząć nie od uzyskania przez Białoruś niepodległości, ale od 1990 roku, ponieważ w tym roku na 45. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ Białoruś po raz pierwszy przedstawiła rezolucję w sprawie wzmocnienia współpracy w celu zminimalizowania skutków katastrofy w Czarnobylu.
Od tego czasu rezolucja w sprawie Czarnobyla była wielokrotnie podejmowana przez Zgromadzenie Ogólne ONZ z inicjatywy Białorusi. Kolejne wprowadzenie tej rezolucji planowane jest na 80. sesji Zgromadzenia Ogólnego jesienią 2025 roku.
Ogólnie rzecz biorąc, wraz z uzyskaniem niepodległości Republika Białoruś znacznie rozszerzyła swoje możliwości udziału w międzynarodowej współpracy wielostronnej w ramach ONZ.
Oprócz inicjatywy rezolucji w sprawie Czarnobylu okres 1990-2005 był wypełniony ważnymi inicjatywami w dziedzinie bezpieczeństwa.
Tak, główną białoruską inicjatywą w dziedzinie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa była propozycja Prezydenta Republiki Białorusi Aleksandra Łukaszenki do stworzenia w Europie Środkowej i Wschodniej przestrzeni wolnej od broni jądrowej. Inicjatywa została przedstawiona wspólnocie światowej na 53. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ i w grudniu 1998 roku. Zgromadzenie Ogólne przyjęło odpowiednią rezolucję. Inicjatywa ta z pewnością powstała na tle zbliżającej się wówczas ekspansji NATO na wschód i związanych z tym obaw dotyczących rozmieszczenia broni jądrowej NATO w pobliżu naszych zachodnich granic.
Od 2002 roku Białoruś regularnie przedstawia w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ kolejną rezolucję w sprawie rozbrojenia, która nazywa się "Zakaz opracowywania i produkcji nowych rodzajów broni masowego rażenia i nowych systemów takiej broni". Ostatnia taka rezolucja została przyjęta w 2023 roku.
Okres ten charakteryzuje się innymi ważnymi krokami w dziedzinie bezpieczeństwa. Białoruś stała się pierwszym państwem-następcą byłego Związku Radzieckiego, które zrezygnowało z broni jądrowej i zakończyło jej wycofanie ze swojego terytorium do końca 1996 roku. Ponadto Republika Białoruś stała się stroną wszystkich głównych porozumień w zakresie nierozprzestrzeniania i rozbrojenia, takich jak Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, Traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową (CTBT), Konwencja o zakazie broni chemicznej (CWC), Konwencja o broni biologicznej (BWC).
Wszystkie te wydarzenia znalazły odzwierciedlenie w różnych dokumentach Organizacji Narodów Zjednoczonych.
W ramach tego etapu Białoruś wniosła możliwy wkład w rozwiązywanie problemów światowego rozwoju.
I chociaż nie przedstawialiśmy odrębnych rezolucji na temat rozwoju, Białoruś aktywnie uczestniczyła w kluczowych międzynarodowych wydarzeniach tamtych czasów, przyczyniając się do ich ostatecznych dokumentów: Międzynarodowej Konferencji ONZ na temat Ludności i Rozwoju (ICPD) w 1994 roku, Konferencji ONZ w sprawie Osiedli Ludzkich w 1996 roku, XIX specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w celu przeprowadzenia kompleksowej analizy przebiegu realizacji Agendy na XXI wiek w 1997 roku, Międzynarodowej Konferencji Finansowania Rozwoju w 2001 roku, Światowego Szczytu Zrównoważonego Rozwoju w 2002 roku.
Ogólnie rzecz biorąc, w tym 15-letnim okresie Białoruś stała się bardziej widoczna w ONZ niż w poprzednich czterech dekadach. Położyliśmy podwaliny pod systemowe rozpatrzenie w ramach systemu ONZ tematu Czarnobyla. Poczyniliśmy również znaczne postępy w promowaniu kwestii pokoju i bezpieczeństwa.
Trzeci etap: okres od roku 2005 do chwili obecnej
- Igorze Wiktorowiczu, czy można twierdzić w kontekście analizy retrospektywnej, że rok 2005 był przełomowym rokiem w podejściu Białorusi do ONZ w związku z udziałem Aleksandra Łukaszenki na szczycie ONZ, na którym przedstawił dwie najważniejsze inicjatywy?
- Tak, to prawda. Po pierwsze, Prezydent wezwał społeczność światową do uznania różnorodności ścieżek postępowego rozwoju. Inicjatywa ta harmonijnie uzupełniała wysiłki Republiki Białorusi i większości krajów członkowskich ONZ w celu zbudowania bardziej sprawiedliwego porządku światowego, wzmocnienia prawa międzynarodowego, przeciwstawienia się jednostronnym podejściom w polityce światowej. Inicjatywa Białorusi została zapisana w szeregu dokumentów przyjętych pod auspicjami ONZ i Ruchu Państw Niezaangażowanych.
Najważniejsze jest to, że wizja globalnej różnorodności wyrażona przez Prezydenta Białorusi jest w pełni uzasadniona. Rzeczywiście, w ciągu dekady tak zwany jednobiegunowy moment w polityce globalnej zniknął i stało się jasne, że Zachód nie odniesie sukcesu w narzucaniu innym krajom tak zwanych "demokratycznych" i "liberalnych" form ustroju.
Po drugie, białoruski głowa państwa podczas szczytu ONZ w 2005 roku wezwał społeczność międzynarodową do podjęcia skutecznych działań w walce z handlem ludźmi. W trakcie 60. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ (2005 r.) Białoruś zaproponowała utworzenie pod egidą ONZ "Globalnego partnerstwa przeciwko niewolnictwu i handlowi ludźmi w XXI wieku" w celu zjednoczenia wysiłków państw, organizacji międzynarodowych, społeczeństwa obywatelskiego i sektora prywatnego w walce z nowoczesnym handlem niewolnikami.
Od 2006 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ regularnie przyjmuje zainicjowaną przez Białoruś rezolucję w sprawie poprawy koordynacji działań w walce z handlem ludźmi. Kolejna taka rezolucja zostanie przedstawiona na 80. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ jesienią 2025 roku. W ramach pierwszej takiej rezolucji w 2006 roku utworzono Międzyagencyjną Grupę Koordynacyjną ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi (ICAT), która obecnie obejmuje ponad 30 międzynarodowych agencji. Z inicjatywy Białorusi ICAT organizuje od 2017 roku coroczne spotkania na poziomie kierowników agencji.
W lipcu 2010 roku, z inicjatywy Białorusi, Zgromadzenie Ogólne zatwierdziło Globalny Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi. Dzień przyjęcia Globalnego Planu - 30 lipca - od 2014 roku jest obchodzony na świecie jako Międzynarodowy Dzień Walki z Handlem Ludźmi.
Ponadto Białoruś wystąpiła z propozycją utworzenia w Nowym Jorku i biurach ONZ w Wiedniu, Genewie i Paryżu Grupy Przyjaciół, którzy zjednoczyli się w walce z handlem ludźmi, która do tej pory obejmuje 20 państw. Od 2010 roku Białoruś jest stałym przewodniczącym Grupy.
Chcę zwrócić uwagę, że pod przewodnictwem Białorusi co roku odbywają się spotkania koordynacyjne Grupy Przyjaciół i ICAT.
Na platformie wiedeńskiej w ramach Komisji ONZ ds. Zapobiegania Przestępczości i Wymiaru Sprawiedliwości w ciągu ostatniej dekady przyjęto ponad dziesięć rezolucji zainicjowanych przez Białoruś na temat różnych aspektów walki z handlem ludźmi, w tym na tak nowy temat, jak handel narządami ludzkimi.
W ten sposób, w dużej mierze dzięki Białorusi, międzynarodowa interakcja w walce z handlem ludźmi przybrała systemowy i zorganizowany charakter, co bezpośrednio odbija się na skuteczności tej pracy. Jednocześnie Białoruś jest postrzegana przez wszystkie kraje świata jako bezwarunkowy lider w kwestii walki z handlem ludźmi.
Po szczycie ONZ w 2005 roku Białoruś zaczęła aktywnie promować ideę tworzenia globalnych partnerstw. Logika była taka, że we współczesnym świecie sukces w walce z wyzwaniami ponadnarodowymi można osiągnąć tylko wtedy, gdy wszyscy pozytywni interesariusze - państwa, organizacje międzynarodowe, społeczeństwo obywatelskie, sektor prywatny, środowisko akademickie - będą współpracować.
Idea partnerstwa leży u podstaw naszej aktywnej linii przeciwdziałania handlowi ludźmi. Ponadto Białoruś aktywnie i skutecznie pracowała nad utrwaleniem idei partnerstw w ramach opracowania Agendy 2030 i Celów Zrównoważonego Rozwoju. W rezultacie nasza krajowa praca nad osiąganiem Celów Zrównoważonego Rozwoju w ramach Rady ds. Zrównoważonego Rozwoju opiera się również na zasadzie partnerstwa.
Wyraźnym przykładem idei partnerstw była zainicjowana przez Białoruś rezolucja zatytułowana "Wzmocnienie udziału wszystkich członków społeczeństwa w zapobieganiu przestępczości", przedstawiona w Komisji ONZ ds. Zapobiegania Przestępczości i Wymiaru Sprawiedliwości w maju 2019 roku. Rezolucja została przyjęta w drodze konsensusu i została poparta przez prawie 40 krajów. Fakt ten wyraźnie pokazuje, że państwa członkowskie ONZ poparły naszą wizję partnerstw.
W okresie naszego członkostwa w Komisji ONZ ds. Środków Odurzających w latach 2016-2019 z inicjatywy Białorusi przyjęto dwie rezolucje. Pierwsza w 2016 roku dotyczy problematyki nowych substancji psychoaktywnych, druga w 2017 roku dotyczy roli społeczeństwa, szkoły i rodziny w zapobieganiu zażywaniu narkotyków przez dzieci i młodzież. Jednocześnie współautorami drugiej białoruskiej rezolucji było 45 państw, w tym wszystkie 27 państw członkowskich UE, USA i Kanady. Uzyskanie tak dużego poparcia dla nowej inicjatywy było bezprecedensowe dla Komisji i potwierdziło zapotrzebowanie na nasze podejście zaproponowane w rezolucji.
Warto zauważyć, że Białoruś odgrywa bardzo ważną rolę w rozpatrywaniu tematu rodziny w ONZ. Rzeczywiście, w ostatnich latach toczy się aktywna dyskusja na ten temat (jej rola w społeczeństwie, formy rodziny, relacje wewnątrz rodziny), w ramach której państwa zachodnie i ich sojusznicy próbują utrwalić w międzynarodowych dokumentach agendę radykałów (tzw. grupy LGBT), którzy bronią różnorodności form rodziny, narzucając tym samym większości krajów świata obce im wartości społeczne, kulturowe, religijne i inne.
Krajom zachodnim sprzeciwia się wiele innych państw, które opowiadają się za znaczeniem zachowania tradycyjnej rodziny. Białoruś aktywnie włączyła się w tę dyskusję. Tak więc, z inicjatywy Białorusi wraz z Katarem i Egiptem od 2015 roku w Nowym Jorku funkcjonuje Grupa Przyjaciół Rodziny. Jest to dobrowolne stowarzyszenie, które obecnie liczy 25 państw członkowskich ONZ. Grupa poprzez swoją działalność wspiera realizację na poziomie światowym strategii, planów i środków odpowiadających interesom tradycyjnej rodziny.
Ponadto Białoruś odgrywa ważną rolę w promowaniu w ONZ tematu krajów o średnim dochodzie (MIC) od czasu powstania tematu pod koniec pierwszej dekady tego stulecia. Od dawna promujemy pomysł opracowania strategicznego dokumentu współpracy ONZ z tą grupą krajów. Z inicjatywy Białorusi UNIDO przyjęła kilka rezolucji na temat zrównoważonego rozwoju przemysłowego krajów o średnim dochodzie. Kolejna taka rezolucja jest przedstawiana na 53. sesji Rady rozwoju przemysłowego UNIDO pod koniec czerwca 2025 roku. Białoruś zorganizowała w Mińsku w 2013 roku konferencję regionalną, a w 2015 roku międzynarodową konferencję poświęconą krajom o średnim dochodzie. Białoruś jest aktywnym członkiem Grupy zwolenników państw MIC, która obejmuje około 20 krajów.
Wśród innych inicjatyw można również wymienić szereg rezolucji przyjętych w ONZ z inicjatywy Białorusi pod koniec ostatniej dekady: "Rola profesjonalnego tłumaczenia w zbliżeniu narodów i umacnianiu pokoju, promowaniu wzajemnego zrozumienia i rozwoju", przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2017 roku oraz "Międzynarodowe stowarzyszenie stałych przedstawicieli państw członkowskich ONZ", przyjętej w kwietniu 2018 roku. Jak sugerują tytuły, dokumenty te mają na celu utrzymanie ducha dialogu, przyjaźni i współpracy w ONZ jako ważnych warunków pomyślnego rozwoju społeczeństwa.
W ramach warunkowego trzeciego etapu, podobnie jak w ramach drugiego etapu, Białoruś aktywnie działa w ramach tematu pokoju i bezpieczeństwa.
Na 26. sesji Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE w Mińsku Prezydent Białorusi wystąpił z inicjatywą prowadzenia globalnego dialogu na temat bezpieczeństwa w duchu San Francisco. Z dzisiejszego punktu widzenia jest oczywiste, że inicjatywa była bardzo przenikliwa, a jej realizacja zapobiegłaby zarówno rozwijaniu się negatywnej spirali w polityce globalnej, jak i konfliktowi na Ukrainie.
Chcę zwrócić uwagę, że od 2023 roku w Mińsku rozpoczęła się coroczna konferencja na temat bezpieczeństwa euroazjatyckiego. Na pierwszej konferencji Białoruś ogłosiła inicjatywę opracowania Eurazjatyckiej Karty Wielobiegunowości i Różnorodności w XXI wieku.
W istocie idea Karty jest jednym z elementów realizacji inicjatywy głowy państwa o uznaniu różnorodności ścieżek rozwoju. Karta ma na celu stworzenie skutecznych mechanizmów współpracy na naszej dużej przestrzeni w różnych obszarach - bezpieczeństwie, gospodarce, aspektach społecznych, kulturowych, cywilizacyjnych. Białoruś wspólnie z Rosją aktywnie pracują od dwóch lat nad mobilizacją poparcia dla tej inicjatywy wśród państw euroazjatyckich. Przewidujemy proces opracowywania Karty, który w pewnych momentach będzie podobny do procesu opracowywania Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) w Helsinkach w połowie lat 90.
W ten sposób inicjatywy w ramach warunkowego trzeciego etapu wyniosły Białoruś na pierwszy plan w ONZ.
Jednocześnie wykorzystanie przez kraje zachodnie w ciągu ostatnich kilku lat platformy ONZ przeciwko Białorusi z powodu problemów w stosunkach dwustronnych nie wpływa na pozytywne postrzeganie naszego kraju przez państwa Globalnej Większości.
Białoruś prowadzi aktywną agendę zjednoczeniową w interesie wszystkich krajów świata i jest w tej kwestii uznanym światowym liderem.
